تعریق بیش از حد و درمان آن

تعریق یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که بدن برای از دست دادن گرما استفاده می‌کند، امّا برخی افراد از تعریق بیش از حد رنج می‌برند. میزان عرق کردن در مناطق خاصّی از بدن این افراد، بیش از حدّی است که برای کنترل دمای بدن لازم است. هایپرهیدروزیس، اصطلاح پزشکی برای تعریق بیش از حد است. از هر دویست نفر، یک نفر مبتلا به هایپرهیدروزیس است. این مشکل معمولاً از سنین نوجوانی و جوانی شروع شده و به دلیل بیش‌فعّالی غدد عرق ایجاد می‌شود. غدّه‌های عرق با انواع خاصّی از اعصاب به نام سیستم اعصاب سمپاتیک تغذیه می‌شوند که یکی از وظایف آن کنترل تعریق است. افزایش فعّالیت سیستم اعصاب سمپاتیک می‌تواند منجر به هایپرهیدروزیس اولیهشود که علّت بروز آن هنوز ناشناخته است و ظاهراً بیشتر مربوط به مسائل ژنتیکی است. تعریق بیش از حد می‌تواند از نوع ثانویهنیز باشد که به دنبال فعّالیت غدّة تیروئید یا آدرنال یا بیماری مرض قند ایجاد می‌شود.

درمان تعریق بیش از حد

برای درمان و کاهش تعریق بیش از حد می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

®          الکترولیز

®          استفاده از دارو

®          تزریق سمّ بوتولینیوم

®          سمپاتکتومی جرّاحی

®          سمپاتکتومی با RF.

درمان‌های معمول همچون پماد هیدروکسید آلومینیم یا جرّاحی غدد عرق با لیزر ممکن است قادر به کنترل هایپرهیدروزیس اولیه نباشند یا حتّی به ایجاد برخی عوارض جانبی منجر شوند. در این موارد، سمپاتکتومی می‌تواند مفید باشد. سمپاتکتومی یک تکنیک جرّاحی است که هدف آن از بین بردن بخشی از عصب است که با غدّه‌های عرق موجود در پوست مرتبط هستند. جرّاحی سمپاتکتومی توراسیک می‌تواند برای کنترل تعریق زیر بغل، دست‌ها و پاها به‌کار رود.

سمپاتکتومی جرّاحی

®          سمپاتکتومی ناحیة قفسة سینه (برای دست‌ها و زیر بغل)

سیستم اعصاب سمپاتیک از داخل قفسة سینه به زیر بغل و دست‌ها عصب‌رسانی دارد و به این ترتیب دسترسی به آن برای جرّاحان مشکل است. امروزه به دلیل پیشرفت ابزارهای لاپاروسکوپی نوین، استفاده از سمپاتکتومی توراسیک از طریق توراکوسکوپی بسیار گسترش یافته است.

در این عمل جرّاحی، بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. سپس یک دوربین توراکوسکوپ از طریق چند برش کوچک یک سانتی‌متری -که پایین‌تر از ناحیة زیر بغل بین دنده‌ها ایجاد شده است- وارد قفسة سینه (T3) می‌شود. برای اینکه پزشک بتواند عصب‌ها را به‌وضوح ببیند، ریه در سمت مربوط، توسّط متخصّص بیهوشی و با کمک one-lung ventilation خالی می‌شود. ابزار لاپاروسکوپی دوم از طریق برش دیگری وارد و هر عصب و زنجیرة سمپاتیک با کوتر و چاقو بریده می‌شود.

®          سمپاتکتومی ناحیة کمر (برای پاها)

اعصاب سمپاتیک -که غدّه‌های عرق پاها با آن‌ها عصب‌رسانی می‌شوند- در ناحیة پشت شکم (خلف صفاق) قرار دارد. عمل سمپاتکتومی کمری از گردنی پیچیده‌تر است. این عمل معمولاً به صورت عمل جرّاحی باز با استفاده از برش‌های کوچکی در ناحیة کناری شکم انجام می‌شود. بیشتر بیماران پس از عمل، یک شب در بیمارستان بستری می‌شوند و دوران ریکاوری کامل حدود دو تا چهار هفته خواهد بود.

سيستم سمپاتیک و نقش آن در کنترل تعریق

سیستم سمپاتیک در مقابل سیستم پاراسمپاتیک قرار دارد. یکی از وظایف خاصّ سیستم سمپاتیک کنترل درجة حرارت مرکزی و محیطی بدن از طریق کنترل تعریق در بدن است. اختلال در عملکرد این سیستم می‌تواند باعث افزایش تعریق در قسمت‌های مختلف بدن شود. سیستم اعصاب سمپاتیک از لحاظ آناتومیک در قسمت محیطی و کنار ستون فقرات به صورت زنجیری قرار دارد. پیش از این، برای درمان اختلالات سیستم سمپاتیک (همچون تعریق بیش از حدّ دست‌ها و زیر بغل) از روش جرّاحی و بیهوشی عمومی برای قطع این سیستم (سمپاتکتومی) استفاده می‌شد که همراه با عوارض بود. اخیراً با پیشرفت‌هایی که در تکنیک‌های اینترونشنال کنترل درد صورت گرفته است، می‌توان بدون نیاز به بیهوشی عمومی و جرّاحی باز این عمل را انجام داد.

سمپاتکتومی با رادیوفرکوئنسی

عمل سمپاتکتومی از طریق رادیوفرکوئنسی (RF) نیز انجام می‌شود. این روش در معدود مراکز درمانی و کلینیک‌های تعریق انجام میگیرد. سمپاتکتومی از طریق رادیوفرکوئنسی یک روش غیرتهاجمی محسوب می‌شود که در آن هیچ نیازی به بیهوشی کامل، تخلیة ریة یک‌طرفه و برش جرّاحی نیست. روش رادیوفرکوئنسی سمپاتکتومی قفسة سینه یا کمری، در شرایط اتاق عمل و با دستگاه راهنمای اشعّه x (C-armed Flouroscopy)انجام می‌شود.

محلّ زنجیرة سمپاتیک از طریق تست لیدوکائین 1% و همچنین تجویز مادّة حاجب و عکس‌برداری‌های متعدّد تأیید می‌شود. در سمپاتکتومی با رادیوفرکوئنسی، سوزن‌های RF که بسیار باریک هستند، از خلف قفسة سینه (پس از بی‌حسّی موضعی) وارد می‌شود و پس از عبور از فضای بین دنده‌ای در کناره خلفی مهره‌ها، در محلّی که زنجیرة سمپاتیک قرار دارد، جای می‌گیرد. نوک فعّال سوزن‌هایRF عایق ندارد، به همین دلیل وقتی در مجاورت زنجیرة سمپاتیک قرار می‌گیرد، امواج ساطع‌شده از آن، حرارتی به اندازة هشتاد درجة سانتی‌گراد تولید می‌کند که در مدّت دو دقیقه می‌تواند باعث تخریب زنجیرة سمپاتیک شود. این کار منجر به از بین رفتن کامل تعریق ناحیة دست، زیربغل یا پاها می‌شود. در طیّ مدّت عمل، بیمار کاملاًهوشیار است و همکاری نزدیکی با جرّاح دارد. همچنین پس از عمل، بیمار می‌تواند به منزل بازگردد و کارهای روزانة خود را از سر گیرد.

روش سمپتاتکتومی کمری با RF و به صورت زیرپوستی برای بیمارانی با مشکلات عروقی در اندام‌های پایین‌تنه، همچنین در موارد دردهای نوروپاتیک قابل استفاده است. در درمان با رادیوفرکوئنسی از انرژی الکترومغناطیسی در نزدیکی بافت عصب استفاده می‌شود.

نتایج حاصل نشان می‌دهد که برای درمان تعریق بیش از حد، استفاده از سمپاتکتومی قفسة سینه بیشترین اثر را دارد. همچنین استفاده از سمپاتکتومی با RF در مقایسه با سمپاتکتومی جرّاحی توصیه می‌شود، چرا که سمپاتکتومی باRF، نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و بدون برش جرّاحی صورت می‌گیرد. علاوه بر این، به‌کارگیری RFبرای درمان تعریق، عوارض کمتری دارد و با دوران ریکاوری کوتاه‌تری همراه خواهد بود. همچنین رفلکس هایپرهیدروزیس بیمار پس از سمپاتکتومی با RF نسبت به سمپاتکتومی جرّاحی کمتر است.

سمپاتکتومی برای درمان مشکلات دیگری همچون نارسایی‌های عروقی ناشی از دیابت یا بیماری برگر و نیز دردهای مزمن در اندام‌ها به‌کار می‌رود. پس با روش سمپاتکتومی با RF می‌توان به این بیماران نیز کمک کرد.در حال حاضر این تکنیک در کلینیک درد گیلان و بیمارستان آریا با موفقیت و حداقل عوارض و بدون نیاز به بیهوشی و جراحی توراکوسکوپیک برای درمان تعریق کف دست و پا انجام می شود.