درباره گیلان
نگاهی به استان گیلان
گيلان استان سرسبز و باصفايي در شمال ايران است كه در ساحل جنوبي خزر واقع شده وجاذبه هاي پرشمار طبيعي, تاريخي, فرهنگي و اجتماعي را در برگرفته است. اينخطه از تاريخ غني, كشاورزي و دام داري پررونق و بازرگاني پويا برخورداراست. چشم انداز شمالي كناره هاي استان گيلان را درياي نيلگون, زيبا وآرام مازندران تشكيل مي دهد و چشم انداز جنوبي آن را جز بخش باختري كه بيش ترآن مرتفع و مردابي است، جنگل هاي انبوه دامنه هاي البرز پوشانده است. درفراسوي جنگل ها، قله هاي سر به فلك كشيده و پوشيده از برف خود نمايي ميكنند كه زيبايي خاصي به منطقه بخشيده اند. پيرامون كناره هاي درياي مازندران را باغ هاي مركبات، شالي زارها و كشت زارهاي سرسبز پوشانده وجلوه هايي شگفت انگيز را پديد آورده اند. بزرگ ترين مرداب ايران (مرداب انزلي) با جاذبه هاي خاص گردشگري در اين استان واقع شده است. رودخانه هاي پرآب و خروشان, جنگل هاي سرسبز در دامنه كوه ها, باغ هاي با صفاي مركبات, شاليزارهاي پهناور برنج, همراه با بقعه هاي تاريخي و قلعه ها و كاروانسراهاي قديمي در اين استان واقع شده ومحيط دل پذير و بسيار زيبايي براي همه سليقه ها به وجود آورده است
استان زيباي گيلان در جنوب درياي خزر؛ ميان رشته كوه هاي البرز و تالش در شمال ايران جاي گرفته است. اين استان به واحد جغرافيايي جنوب درياي مازندران تعلق دارد و با استان هاي: اردبيل در باختر، مازندران درخاور، زنجان درجنوب و كشور تازه استقلال يافته آذربايجان و درياي خزر در شمال همسايه است. استان گيلان بين 36 درجه و 36 دقيقه تا 38 درجه و 27 دقيقه پهناي شمالي و 48 درجه و 25 دقيقه تا 50 درجه و 34 دقيقه طول شرقي از نصف النهارگرينويچ قرار دارد و رود تمشك كه بين چابكسر و رامسر جاري است، آن را ازاستان مازندران جدا مي كند. كوه هاي اين استان قسمتي از مجموعه ناهمواريهاي جنوب درياي مازندران است كه از دره رود آستارا در شمال تا كوه هايسوماموس در خاور كشيده شده كه نتيجه حركات كوه زايي اواخر دوران سوم ميباشد. اين كوه ها شامل دو بخش خاوري و باختري است. چشم انداز شمالي كنارههاي استان گيلان را درياي مازندران نيلگون و تا حدودي آرام تشكيل مي دهد وچشم انداز جنوبي آن را جز بخش باختري كه بيشتر آن مرتفع و مردابي است،جنگل هاي انبوه دامنه هاي البرز پوشانده است. در فراسوي جنگل ها، قله هايسر به فلك كشيده و پوشيده از برف خود نمايي مي كنند كه زيبايي خا صي به منطقه بخشيده اند. پيرامون كناره هاي درياي مازندران را باغ هاي مركبات،شالي زارها و كشت زارهاي سرسبز پوشانده و جلوه هايي شگفت انگيز را پديدآورده اند. آب و هواي دشت گيلان علي رغم قرار گرفتن در حد فاصل چند منطقه با ساختار هاي آب و هوايي مختلف هم چون معتدل بري، زير استوايي خشك، ومديترانه اي، خود داراي ساختار مديترانه اي است كه از يك نواختي خاصي نيزبرخوردار است.
گیلان دارای پیشینه فرهنگی غنی بوده و از هفت هزار سال تاریخ بهره مند است . گیلان در اوستا با نام (وارنا ) معرفی شده است و یونانیان این سرزمین را با نام یکی از اقوام بومی ایران پیش از آمدن آریایی ها یعنی کادوسیان می نامیدند . با مهاجرت آریایی ها و دیگر اقوام به این سرزمین ،از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه ،اقوام جدیدی پدید آمدند که در این میان دو قوم گیلک و دیلم اکثریت داشتند.
سفر به سرزمین رویایی گیلان ، این گنجینه طبیعت و تمدن ، محدود به زمان و فصل خاصی نیست ،حتی در پاییز و زمستان نیز برگهای رنگین در زیر پوشش برف با طراوت و نشاط انگیز بوده و زندگی در آن جریان دارد .
آب و هوای گیلان
آب و هوای گیلان ، معتدل مدیترانه ای و ناشی از آب و هوای کوهستانی البرز و دریای خزر است .
همچنیین ، به علت فراوانی نزولات جوی در گیلان ، این استان را استان باران می نامند . آب و هوای این استان ، از رطوبت زیادی برخوردار است .
جاذبه های طبیعی گیلان
جاذبه‌های طبیعی گیلان را میتوان به شش بخش تقسیم کرد:
- دریا : شهرهای رودسر، آستارا، بندر انزلی ، کلا چای ، چابکسر و کیاشهر، در کنار دریا قرار دارند. طول ساحل دریا، در استان گیلان به ۲۲۰ می‌رسد.
- تالاب ها: تالاب انزلی ، از جمله زیباترین مناظر آبی ایران است. در داخل این تالاب، جزایر زیبایی وجود دارد. تالاب انزلی ، از مهم ترین تالاب های جهان محسوب میشود که بهمین دلیل ، کنوانسیون بین المللی تالاب‌ها ، در این شهر مورد تصویب واقع شده‌است. این تالاب ، طی ۳ سال اخیر (1384 خورشیدی به بعد) در حال نابودی قرار گرفته‌است
- رودها: بستر رودهای گیلان عمدتاً در مسیر دره های کوهستانی و کوهپایه ای که از جنگل های سرسبز و انبوه پوشیده شده‌اند قرار گرفته‌است.
4.جنگل‌ها: جنگل‌های سراوان (نزدیک رشت) جنگل‌های تالش، جنگل‌های لاهیجان و جنگل‌های دیلمان از جمله جنگل‌های زیبا و دیدنی گیلان است.
5. آب‌های معدنی:
- چشمه آب گاز سنگرود؛ در روستای سنگرود از توابع دهستان عمارلو شهرستان رودبار قرار دارد.
- چشمه کلشتر منجیل؛ این چشمه حدود یک کیلومتر پایین تر از سد سفیدرود در فاصله پانصدمتری جاده اصلی قزوین به رشت قرار دارد.
- چشمه آب معدنی ماسوله؛ در ابتدای ورودی شهر تاریخی ماسوله در کنار پارک شهر قرار دارد.
- چشمه چشماگل؛ در روستای طالم از توابع سنگر قرار دارد.
- چشمه ماستخور؛ در روستای ماستخور نزدیک رودبار در جبهه غربی سد منجیل قرار دارد.
- چشمه آب معدنی سجیران؛ در اشکور بالا، نزدیکی روستای سجیران واقع است.
6. دریاچه ها : بزرگترین دریاچه جهان ( دریاچه خزر) ، در شمال این استان واقع شده است . در جنوب شهر آستارا نیز یکی از دریاچه‌های زیبای ساحلی گیلان در مساحتی کوچک قرار دارد.
همچنین دریاچه اصلی سد سفیدرود که در دره های جنوبی و غربی شهر منجیل تشکیل شده‌است، نخستین منظره آبی برای مسافرینی است که از جاده قزوین وارد گیلان می‌شوند.
فراورده های کشاورزی و دامی گیلان
استان گیلان ، بدلیل آب و هوای مناسبش ، دارای کشاورزی و دامپروری غنی ، در سرزمین ایران، است . نام‌دارترین فراورده‌های کشاورزی این استان عبارتند از :
برنج، مرکبات، چای، فندق ، بادام زمینی ، سیب زمینی ، خاویار ، پیله ابریشم ، کدو ، زیتون و ...
- گیلان ، با پیشینه فرهنگی غنی ، از هفت هزار سال تاریخ بهرمند است .
زبان گیلکی
زبان گفتاری بیشینه مردم این استان ، گیلکی است و حدود سه میلیون نفر ، متکلم دارد. نواحی باختری و شمال باختری این استان ، تالشی زبان است و گویش رودباری در جنوب گیلان (به ویژه درشهرستان رودبار) گپ زده می‌شوند. از زبانهای دیگری که تکلم میشود ، میتوان که به تاتی و کردی اشاره نمود. همچنین ، در برخی نواحی ، مانند آستاراو منجیل ، از زبان ترکی آذربایجانی استفاده میشود که در سالهای اخیر ، به علت مهاجرت کثیر ، از استان های آذری نشین به گیلان ، در بعضی نقاط ، ترکی آذربایجانی در حال رایج شدن می باشد . علاوه بر زبانهای مذکور ، در این استان ، گویشورانی به زبان کولی‌ها نیز وجود دارند.
زبان گیلکی ، در حال حاضر ، در بیشتر بخشهای استان گیلان صحبت میشود و از نظر زبان شناسی ، به شاخه شمال غربی زبان های پارسی يا گروه زبانهای کرانه‌ی خزر تعلق دارد. ديگر زبانهای اين گروه عبارت‌اند از: کردی، بلوچی، تالشی، تاتی، گونه‌های مرکزی ايران و بخشی از گونه‌های فارسی و ارمودی در افغانستان و پاکستان و پراچی در تاجيکستان و افغانستان و هندوستان. برخی گيلکی را به نام پهلوی خوانده‌اند.
1. گيلکی خود سه گونه‌ی عمده دارد.
الف. گونه‌ی گيلکی لاهيجان (بیه پیش) در منطقه‌ای محدود از شمال به دریای خزر، از جنوب به بلندی‌های سیاهکل، از غرب به آستانه اشرفیه و حسن کیاده تا مرزهای کوچصفهان و از شرق به لنگرود و رودسر که به تدريج به گويش مازندرانی می‌آميزد.
ب. گونه‌ی گيلکی رشت ( بیه پس ) که در رشت، خمام،بندر پهلوی، فومن و شفت به آن سخن می‌گويند.
ج. گونه‌ی گالشی، گونه‌ی ديگری از گونه‌های گيلکی است که مردم نواحی کوهستانی لاهیجان به آن سخن می‌گويند.
گیلکی، از نظر ساختار واژه ها ، بسیار شبیه به مازندرانی می‌باشد. در استان گیلان انتشارات و رسانه‌های جمعی متعددی به گیلکی وجود دارد. از نظر دستور زبان تفاوتهای زیادی بین گیلکی و فارسی استاندارد وجود دارد مانند نحوه قرار گرفتن موصوف و صفت که در گیلکی بر خلاف فارسی صفت پیش از موصوف قرار می‌گیرد.
مشاهیر گیلان
- ادبیات
- محمد معین ، مؤلف فرهنگ فارسی
- هوشنگ ابتهاج سمیعی ، شاعر .
- سیاست
- مکیرزا کوچک خان جنگلی، رهبر نهضت جنگل
- فریدون کشاورز، نماینده‌ی سابق مجلس شورای ملی و از سران حزب توده ایران
- خسرو گلسرخی ، از قهرمانان انقلاب اسلامی
- ابراهیم هشمت فرماندار لاهیجان در جمهوری شورایی گیلان
- علم
- محمدعلی مجتهدی گیلانی ، بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف و رییس سایق دبیرستان البرز
- فضل الله رضا ، رئیس سابق دانشگاه صنعت شریف و سفیر سابق ایران در کانادا و مقر یونسکو
- میر بهادر آریانژاد ، پدر علم مهندسی صنایع در ایران
- مجید سمیعی ،جراح مغز و اعصاب و رییس فدراسیون جهانی انجمن جراحان اعصاب
مکان های دیدنی و تاریخی
مکانهای دیدنی و تاریخی استان گیلان عبارتند از: باغ سردار محتشم, تالاب امیر کلایه بخش شیر جو پشت, تالاب انزلی, چشمه آب شورلاکان, چشمه چشما گل سه شنبه, چشمه آب معدنی سجیران, چشمه آب معدنی زمزمه, چشمه آب معدنی علی زاخونی, چشمه آب معدنی سنگرود, چشمه آب گرم ماستخور, دره گوهر رود کرانه شرقی سفید رود, منطقه حفاظت شده امیر کلایه, منطقهحفاظت شده سلکه, منطقه حفاظت شده لوندویل, منطقه حفاظت شده لیسار, منطقه حفاظت شده ناواسالم, منطقه حفاظت شده آلالان, منطقه حفاظت شده سیا کشم, منطقه حفاظت شده سرخانکل, آب انبار رستم آباد, آرامگاه میزا کوچک خان, آرامگاه سید ابوالقاسم, آرامگاه میر نظام الدین و دکتر حشمت, آرامگاه امامزاده سید حسین و ابراهیم, آرامگاه پیر جنگلی بازکیا, آرامگاه دکتر محمدمعین, آرامگاه آقا سید محمود مرندی, آرامگاه پیرموسی, آرامگاه کاشف السلطنه, آرامگاه بابا ولی (قادر پیغمبر), آرامگاه پیر قطب الدین باغچه سرا, آرامگاه پیر حسن و پیر مسعود, آرامگاه شیخ ابوالوجیه, آرامگاه امامزاده میر شمس الدین, آرامگاه آقا سید محمد نجفی, امام زاده آقا میر جمالالدین, امام زاده سید علی غزنوی, امام زاده سید ابو جعفر سادات, امام زاده عون بن محمد ماسوله, امام زاده شفیع, اسپیه مزگت یا سفید مسجد, برج ساعت, برج ساعت, بقعه امام زاده صالح, بقعه بی بی حوریه, بقعه امام زاده آقا سیدابوالحسن, بقعه شیخ زاهد گیلانی, بقعه میر شمس الدین لاهیجی, بقعه چهارپادشاهان, بقعه ملا عاقل, بقعه آقا سید اسماعیل و آقا سید ابراهیم, بقعه آقا سید محمد, بقعه آقا سید رضا کیا, بقعه امام زاده محمد حنیفه, بقعه آقاسید ابوجعفر, بقعه امام زاده اسحاق, بقعه دوازده تن, بقعه آقا سید حسن, بقعه آقا سید حسین کیا, بقعه آقا سید محمد, بقعه سید جلال الدین اشرف, بقعه سید محمود, بقعه سید شرف شاه, بقعه آقا سید محمد یمئی, بقعه آقا شاه (عکاشه), بقعه آقا سید دانیال, بقعه خواهر امام, بقعه آقا سید عباس و سیداسماعیل, بقعه آقا سید قاسم, بقعه آقا سید احمد و آقا سید حیدر, بقعه پیر, بقعه پیر محله رانکوه, بقعه آقا سید معین و مبین, بقعه سید ابو جعفر ثایری , بقعه مرتضی و سید ابراهیم, بقعه امام زاده آقا سید ابوالحسن, بقعه عونبن علی بن محمد ماسوله, بقعه آقا سید ابراهیم و آقا سید عبدالله , تپه باستانی مارلیک, تی تی کاروان سرا, پل خشتی بخش گوله, پل خشتی نیاکو, پلخشتی کسیم, پل غازیان, پل میان پشته, پل آجری لنگرود, پل تالش دولاب,پل تاریخی, پل خشتی کسما, پل مرغانه پرد, پل آجری تمیجان, حمام های قدیمی گلشن و طاهر گوراب, حمام گلشن, حمام قدیمی دیلمان, حمام حاج آقا بزرگ, حمام های پیر سرا، شاهزاده گلستان, حمام حاج میرزا احمدی, حمام قدیمی کیاکلایه, حمام قدیمی آق اولر, خانه میرزا احمد ابریشمی, خانه قدیمی محمدصادقی, خانه سردار معتمد رشتی, خانه سید اسماعیل ضیابری, خانه سید علی مقیمی, خانه دیوان بیگی, خانه قدیمی منجم, خانه قدیمی دریا, خانه قدیمی رییس زاده, خانه محبی, خانه منجم باشی, روستای تاریخی ماسوله, ساختمان معتمدی, ساختمان گمرک, ساختمان شهرداری , ساختمان اداره پست, ساختمان استان داری سابق, عمارت کلاه فرنگی, عمارت سردار امجد, عمارت نصرالله خانسردار, قلعه صلصال لیسار, قلعه رودخان شفت, قلعه ساسان, قلعه بندین, قلعه رود خان, قلعه مسجد کلده, کاروان سرای لات, کاخ میان پشته, کاخ قشلاقی ضرغام السلطنه, کاخ اختصاصی رضا شاه, کاخ ناهار خوران, مجموعه میدان, مدرسه شاپور, مسجد جامع, مسجد اکبریه, مسجد صفی (سفید), مسجد جامع جور, مسجد جامع امیر بنده, مناره گسکر, مناره مسجد جامع, مناره رود خان, مناره سلجوقی, مناره مسجد جامع و موزه رشت.
صنایع و معادن
صنایع استان گیلان بیش تر مرتبط با بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن است. صنایع نساجی، شیمیایی والکترونیک و هم چنین صنایع دستی استان گیلان بسیار معروف است. از معادن شناخته شده استان گیلان می توان به معادن زغال سنگ، خاکنسوز، سنگ ساختمانی، نفت، گاز، سنگ آهک، گرانیت، میکا و … اشاره کرد. مهمترین صنایع دستی استان گیلان عبارتند از: سبد بافی، حصیر بافی، مرواریبافی، خیزران بافی (بامبو بافی)، سفال گری، نمد بافی، دست بافت های ابریشمی، پشمی و نخی، گلیم و جاجیم و بافی، قالی بافی، چموش دوزی، صنایع دستی چوبی و کروی نقش دار.
کشاورزی و دامداری
گیلانمنطقه ای با خاک حاصل خیز و اقتصاد کشاورزی پررونق است. گیلان از نظر نوعزمین زیر کشت و محصولات کشاورزی، به دو منطقه کلی تقسیم می شود:
- منطقه جلگه ای:
این منطقه با بهره گیری از خاک حاصل خیز، شبکه آبرسانی وسیع، هوای معتدل ومرطوب، به کانون کشت برنج، چای، توتون، بادام زمینی، حبوبات، صیفی جات ومرکبات تبدیل شده است.
- منطقه کوهستانی:
این منطقه با خاک وشبکه آبرسانی مناسب به کانون های کشت گندم و جو، یونجه، زیتون و فندق تبدیل شده است. دام داری نیز دراین منطقه رایج است ولی کشاورزی رونق بیشتری دارد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام گیلان برگرفته از نام قوم گیل است که پیش از مهاجرت آریایی ها به همراه قوم دیلم در این منطقه می زیسته اند. تاریخ گیلان تا شش قرن پیش از میلاد،تاریک و مبهم است و تنها با تکیه بر پاره ای اشاره ها، گمانه ها و کاوشهای باستان شناختی است که می توان گوشه هایی از تاریخ این منطقه را روشنکرد. آثار به دست آمده از این کاوش ها نشان دهنده آنند که سرزمین هایسواحل جنوب دریای مازندران (خزر) به دوره پیش از آخرین یخ بندان (بین 50تا 150 هزار سال پیش) تعلق دارند. با مهاجرت آریایی ها و دیگر قوم ها بهاین سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه، قوم های جدیدی پدیدآمده اند که در این دو قوم « گیل » و « دیلم » اکثریت داشته اند. ازهمان آغاز، فرمان روایان این دو قوم از آزادی کامل برخوردار بوده اند و هیچگاه، در برابر بیگانگان و یا در مقابل حاکمان دیگر، تسلیم نشده اند و حتیبه اطاعت دولت ماد نیز در نیامده اند. درقرن ششم پیش ازمیلاد، گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شده و دولت ماد را سرنگون کردند. گیلانیان، در جریان محاصره و تسخیر بابل، به یاری کوروش شتافتند. در زمان ساسانیان، گیلان تا اندازه ای استقلال خود را از دست دادو اردشیر بابکان بر این قوم پیروز شد. او به یاری ارتشی مرکب از 300 هزارمرد جنگی و نزدیک به 10 هزار سوار، گیلان را تسخیر کرد. این ارتش به زودیاز هم پاشید و کارآیی خود را از دست داد. در اواخر پادشاهی قباد که هرج ومرج در ایران پدید آمده بود، گیل ها بنای سرکشی و تعرض به همسایگان راگذاشتند. خسرو انوشیروان در آغاز سلطنت خود ارتشی بزرگ به گیلان فرستاد وگیلانیان را ناگزیر کرد به درگاه کسرا به عذر خواهی بروند. انوشیروان آنها را بخشید و در دوران ساسانیان، گیلان هم چنان زیر فرمان شاهان ساسانیباقی ماند. پس از پیروزی عرب های مسلمان بر ایرانیان، گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. دیلمیان نیز که در مخالفت با خلفای عباسی در حدود دو قرن در کوهستان هاپناه گرفته بودند، به مرور با علویان متحد شدند. نخستین علوی که به دیلمپناه برد، یحیی بن عبدالله از نوادگان امام حسن (ع) بود. پس از وی، انبوهی از علویان به آن جا راه یافتند. در حدود سال 290 هجری قمری، مردم گیلان ودیلم کم کم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیارکردند. از سال 290 هـ . ق در تاریخ ایران، سلسله هایی با منشاء گیلانی ودیلمی پدید آمدند و دایره نفوذ خود را گسترش دادند. یکی از مهم ترین این سلسله ها آل بویه بود که حتی به بغداد، مرکز خلفای عباسی نیز لشگر کشید وخلیفه عباسی را شکست داد. از این تاریخ به بعد، کم کم دست خلفای عباسی ازایران کوتاه شد. از این قرن تا زمان حمله مغولان، فرقه های مختلف اسلامی،از جمله اسماعیلیه در این ناحیه نفوذ داشتند. فاتحان مغول در قرن هفتم، ارتشی بزرگ را برای تصرف ایران فرستادند. اما بهدلیل راه های سخت گیلان، تا اوایل سده هشتم هجری قمری بر این بخش از ایراندست نیافتند. سرانجام اولجایتو موفق شد این سرزمین را به تصرف خود درآورد، ولی نتوانست برای مدت درازی آن را در اختیار داشته باشد. گیلانیان دربه قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی ایفا کردند. در سال 900 هجری قمری، شیخ زادگان اردبیلی از اولاد شیخ صفی، سلطان حمید و فرزندش راپذیرفتند. مردم گیلان که از مریدان خانقاه اردبیل بودند، به شایستگی ازشیخ زادگان اردبیلی پذیرایی کردند. گیلان، در زمان سلطنت شاه عباس اول استقلال خود را از دست داد. نادر شاه افشار که علاقه زیادی به افزایش قدرت نیروی دریایی ایران داشت، چندین کارگاه کشتی سازی در این استان، به ویژه در لنگرود، تاسیس کرد. پیش از روی کار آمدن نادر شاه، روس ها نخستین حملات خود را به ایران آغازکردند. در سال 1071 هجری قمری، شماری از قزاقان روس به قصد غارت گیلان، باچند کشتی به ساحل گیلان حمله کردند و در برخی از مناطق آن دست به چپاول زدند، که نادر شاه با قدرت آنان را به سرزمین خودشان بازگرداند.
آداب و رسوم مردم گیلان
آيينها و مراسمي كه در طول زندگي يك فرد انجام مي شود ومحور انجام آن، فرد انسان است.در اين بخش آيينها و مراسمي انجام مي گيرد كه به مقاطع مختلف زندگي يك فرد, از تولد تا مرگ مربوط مي شود. از جمله اين مراسم در گيلان: مراسم فرزند خواهي و آداب و رسم هاي تولد؛ گاز فروشان« دندون فروشان», ختنه سوران و آيين ازدواج؛ عقد كنان, حنابندان ، گيشه بري و آداب ومراسم سوگواري است .
آداب و مراسم سوگواري آيین ها و مراسمي است كه در انتهاي عمر يك انسان برگزار مي شود. بنا براعتقاد به معاد و وجود جهاني ديگر ،در هر نقطه از ايران و جهان، مراسم خاصي را براي فراد مرده برگزار مي كنند كه ريشه در اعتقادات و دستورات ديني و مذهبي مردم آن منطقه دارد .
از برگزاري اين گونه مراسم دو هدف مد نظر است: يكي طلب آمرزش و آرامش براي روح شخص درگذشته{جنبه اعتقادي} ،و ديگري به منظور همراهي و همدردي با بازماندگان و حفظ احترام و رعايت شئون خانواده{جنبه اعتقادي} مي باشد.
1- آيينها و مراسمي كه در گردش يك سال قمري برگزار مي شود و برگزاري آنها به يك روز معين از سال بستگي دارد. از قبيل: شب اول ماه, ماه محرم و روز عاشورا, اعتقادات و رسوم ماه رمضان(عيد فطر), ماه رجب,نيمه شعبان,عيد قربان وعيد قدير.
درمراسم ماه محرم و عزاداريهاي مربوط به آن،روضه خواني ، دسته گرداني و تعزيه خواني ،3 گونه عمده مراسم عزاداري است. تعزيه از مهمترين ، پرشورترين و پر جاذبه ترين مراسم سنتي - مذهبي و درعين حال كامل ترين گونه نمايش سنتي و مردمي ايران است.
تعزيه در گيلان،هم در روزهاي سوگواري امام حسين ‹ ع› و هم در برخي از ماهها برگزار مي شود، به ويژه در روستاها دو ماه آخر تابستان و فصل پايان كار و فعاليتهاي زراعي ،هنگام رواج تعزيه خواني است كه از جهت روش و شيوه اجرا و نوع تعزيه نامه زير نفوذ و تاثير قزوين است. درشهرهاي گيلان تعزيه خوانان محلي هستند. مكان خاصي براي اجراي تعزیه ساخته نشده است ،بلكه در فضاي باز جلوي مسجدها (تكيه)،اين گونه مجالس تعزيه برگزار مي شود. مانند: تكيه سردار معتمد در سنگر و تكيه چارده.
2-آيينها و مراسمي كه در گردش يك سال خورشيدي برگزار مي شود.
3-آيينها و مراسمي كه در رابطه با فعاليتهاي توليدي و معشيتي انجام مي شود.
مراسم ازدواج
1.گیشه بری :بردن عروس به خانه داماد را به اصطلاح گيشه بري مي گويند ،كه با هيجان ترين قسمت از مراسم عروسي و نقطه اوج اين مراسم است. در اين هنگام صداي سازونقاره, ترانه خواني و مباركباد فضا را آكنده مي كند. اما گويي درضميرفرهنگ جامعه نيز ، همانند عروس كه داراي دلي نگران و غم اندوه خداحفظي از دوران كودكي و نوجواني)دختري(خود در خانه پدر است , دل نگراني و تشويش وجود دارد و بنا به رسم، به صورتهاي مختلف براي عروس بخت و اقبال خوب آرزو مي كنند.
2. نحوه اجرای گیشه بری در مناطق مختلف: در گيلان در مناطق مختلف مراسم گيشه بري با شيوه هاي خاصي انجام مي گيرد. در شرق گيلان, نهالي را كه از خانه پدر عروس كنده اند، همراهش مي كنند و اين نهال را عروس و داماد، با هم در خانه داماد مي كارند. در بعضي از روستاهاي غرب و شرق گبلان، مادر عروس پاي خروسي را كه از مادر داماد گرفته، با رشته هاي رنگين ابريشمين به پاي مرغ مي بندد و آن مرغ وخروس را با عروس همراه مي كنند, تا در خانه داماد بند از پاي آن بر گيرند و در لانه اي كه آماده كرده اند،جايشان دهند.
در خيلي از نقاط گيلان نان وآرد را در سفره اي ، به كمر عروس مي بندند تا با خود خير و بركت به همراه داشته باشدو به اين ترتيب عروس عازم خانه بخت مي شود، اما قبل از آنكه پا رااز خانه بيرون بگذارد, در هر منطقه بنا به رسم , برادر يا دايي عروس جلوي در را مي گيرد تا چيزي از عروس بگيرد ، و به آنچه دريفت كرده ؛ درسري(در ماسال) ودائيانه(در نومندان و شرق گيلان) مي گويند .
اگر راه خانه داماد نزديك باشد. عروس را پياده مي برند و اگر راه دور باشد، مركبش اسبي مزين و آراسته خواهد بود كه البته بايد نر و اخته نكرده باشد. در مناطق شرق گيلان( روستاهاي كوهستاني ديلمان )، عروس از هر جوي آب روان كه بگذرد ،بخشي از مهريه خود را به حضرت فاطمه الزهرا‹س› مي بخشد و جمع اين بخششها را ازمهريه او كم مي كنند. در نيمه راه ،داماد با دو تن ساقدوس و سلدوش به پيشواز عروس مي آيد و يك نارنج ، پرتقال و سيب يا يك تكه قند به طرف عروس پرتاب مي كند كه مفهوم بركت خواهي و طلب نيك بختي درآن نهفته است.
بند بازی (لافند بازی)
از نمایش های سنتی گیلان که بیشتر در جشن هایی مثل عروسی، عید نوروز و یا در بازارهای هفتگی اجرا می شد، بندبازی است. در گیلان به آن "لافندبازی" نیز گفته می شود و مانند همان بندبازی در سیرک است. نمایش بر روی طنابی که از روی دو میله فلزی و چوبی محکم و ضربدری شکل گذشته و در دو طرف مهار شده، انجام می شود. اصلی ترین فرد نمایش "پهلوان" نام دارد که بر روی طناب ها با پای برهنه راه می رود و برای تعادل خود چوبی بزرگ به نام لنگر در دست می گیرد. پهلوان با ایستادن داخل تشت و یا قابلمه بر روی طناب راه می رود. گاه با دوچرخه ای که لاستیک آن را برداشته اند فواصل دو تیر را می پیماید. قرار دادن صندلی داخل یک سینی و نشستن روی صندلی و حفظ تعادل در همان حالت، از جمله عملیات دشوار این افراد است. در پایین طناب شخصی که لباس مسخره ای پوشیده و به "یالانچی پهلوان" مشهور است با لودگی و مسخرگی به تقلید از پهلوان می پردازد. نقاره چی و سرناچی نیز با نواختن آهنگ، تماشاگران را در فضای شاد این نمایش سهیم می سازند.
کشتی گیله مردی
این کشتی که امروزه همچنان پای برجاست، یادگار صلابت و دلاوری مردم این خطه است. کشتی "گیله مردی" ریشه در تاریخ دارد. "مقدسی" در قرن چهارم هجری از این کشتی یاد کرده است.
"ظهیرالدین مرعشی" در مورد آن می گوید رسم مردم دیلم است که جوانان روغن بر خود بمالند و پس از استراحت و خوراک کافی و لذیذ از گوشت، روغن، عسل و ... زور آنها زیاد شده و قدرت می یابند که با فرد دیگری کشتی بگیرند.
کشتی گیران گیله مرد مراتب خاصی نظیر تنگوله یا نوچه، پهلوان، سرپهلوان یا میداندار دارند. این کشتی در محوطه ای محصور به نام "سیمبر" یا "سبزه میدان" برگزار می شود. کشتی گیله مردی معمولاً در تابستان و اعیاد و عروسی ها انجام می شود. کشتی گیران که شلوارهایی به نام "لاسپار" به پا دارند با بالاتنه لخت، ابتدا به حضار احترام می گذارند و سپس با حرکات نمایشی قدرت خویش را به رخ حریفان می کشانند. این حرکات نمایشی "فوزوما" یا "فزّومما" خوانده می شود.
پس از رجزخوانی، حریف با کف زدن به او پاسخ می دهد. نبرد ابتدا با حواله کردن مشت ها آغاز می شود. این بخش در موارد بسیار منجر به مجروح شدن و شکستگی استخوان یکی از طرفین می شود. در این کشتی هرگاه دست یکی از طرفین با زمین برخورد کند بازنده محسوب می شود. جایزه این مسابقات به صورت غیر نقدی و شامل پارچه، آینه، پیراهن، گوسفند و گاو و ... است. به این جایزه "برم" می گویند.
ورزا جنگ
از رسوم و نمایش های دیرین گیلان و بعضی از نقاط ایران، جنگ گاوهای نر است. در گیلان به آنها "ورزا" یا "ورزو" گفته می شود. گاوهای جنگی معمولاً توسط ملاکین یا روستاییان مرفه نگهداری می شدند و فقط به درد مبارزه و جفت گیری می خوردند. این گاوها از شاخ های محکم برخوردارند که وسیله دفاع و حمله آنهاست. کوهان پشت ورزاها به آنها صلابتی می بخشد که هنرمندان سفالگر هزاران سال قبل را به الهام و ساخت شمایل سفالی آنان واداشته است. ساخت سفالینه های قرمز رنگ ملهم از این گاوهای نر زورمند از مشخصه های هنر باستانی گیلان است.
نوروز خوانی:
نوروز خوانی از مراسم آخر هر سال در گیلان است. نوروزخوانی که هم اکنون نیز کم و بیش رواج دارد، در گیلان نماد ورود بهار و خیر و برکت است.
برای این کار گروهی نوروزخوان در کوچه و خیابان به راه می‌افتند و اشعاری می‌خوانند. از معروف‌ترین این اشعار میتوان به دوازه امام و عروس گوله اشاره داشت.
اغلب نوروزخوانان نخست دوازده امام را می‌خوانند و وقتی به قسمت ترجیع بند می رسند، آن را دو نفری تکرار می کنند و بعد نوروز و نوسال می خوانند.
عروس گوله:
نمایش عروس گوله نیز از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار می رفت. این نمایش همراه با آواز ریتمیک دارای مفاهیم اخلاقی و آیینی خاصی بود. بازیگران این نمایش معمولاً سه نفر بودند و به نقش غول، پیربابو و نازخانم ظاهر می شدند. نقش نازخانم را بیشتر مواقع پسر جوانی که لباس زنانه پوشیده بود اجرا می کرد.
پیر بابو یا کوسه نقش پیرمردی بود که با غول بر سر تصاحب نازخانم به بحث و جدل می پرداخت. غول هم خود را با کلاهی از کلوش (ساقه برنج)، زنگوله ها و چماق به هیبتی عجیب می آراست.
این گروه به منازل مختلف رفته، به ایفای نقش خود می‌پرداختند و در ازای تهنیت گویی خویش و آرزوی سالی پربرکت و پر یمن برای صاحبخانه، از او هدایایی دریافت می کردند. گاه نقش یک شخصیت دیگر به اسم کاس خانم نیز به این جمع اضافه می‌شد.
گل گل چهارشنبه:
از دیگر مراسم کهن ایرانیان که در گیلان هم با بعضی تغییرات جزیی به آن می‌پردازند، چهارشنبه سوری است که در غروب آخرین سه شنبه سال و در شب چهارشنبه انجام می شود.
به این منظور خار، بوته، گون و کاه جمع‌آوری می‌شد و با درست کردن پشته‌هایی که معمولاً رو به سمت قبله می‌نهادند و سپس آتش زدن آنها، از روی آتش می‌پریدند و هنگام پریدن با خوشحالی می‌خواندند:
گل گل چهارشنبه به حق پنج شنبهزردی بشه، سرخی بایه نکبت بشه، دولت بایه
یعنی: ای شعله آتش چهارشنبه، به حق پنج شنبه، زردی و ضعف و بیماری رخت بر بندد و نوبت سرخی و نشاط و خرمی فرا رسد. دوره نکبت و ناکامی به سر آید و دولت و اقبال روی نماید.
این سنت که از روزگار زرتشت و حتی جلوتر بر جای مانده، در دوران اسلامی با اعتقادات مردم در هم آمیخته و رنگ و بویی دینی گرفته است. دود کردن اسپند هم از این رسوم است که سعی می شد از سادات خریداری شود و به هنگام دود کردن آن زمزمه می‌کردند:
عاطتیل کن، باطیل کن تی مرده ماره بیرون کناسفند دوکن چاووس بایه مردمار به هوش بایه
یعنی: عاطل و باطلش کن و چشم زخم را از وجودها دور ساز. مادر شوهرت را بیرون کن. اسپند دود کن تا چاووش بیاید. تا مادر شوهرت به هوش بیاید.
معرفی شهرستان های گیلان
شهرستان رَشت
از شهرستان‌های ساحلی استان گیلان در ایران به مرکزیت شهررشت است. این شهرستان از شمال به دریای کاسپین از غرب به تالاب انزلی و شهرستان‌های انزلی، صومعه‌سرا و شفت، از جنوب به شهرستان رودبار و از شرق به شهرستان‌های آستانه‌اشرفیه، لاهیجان و سیاهکل محدود میشود.
مکان های دیدنی:
ساحل رشت: شهرستان رشت ۲۲ کیلومتر نوار ساحلی در دریای خزر دارد. سواحل رشت دارای ۱۴ طرح سالم‌سازی شنا می‌باشدبندر کاسپین به عنوان بزرگترین بندر چند منظوره ایران در دریای خزر در سواحل زیبا کنار شهرستان رشت واقع در محدوده منطقه آزاد در حال ساخت است.
رودخانه‌ها و تالاب‌ها: رودخانه‌های سفیدرود ، گوهررود،زرجوب و پیربازار رود از مهم ترین رودخانه‌های شهرستان رشت هستند. تالاب عینک بزرگترین تالاب شهری ایران در این شهرستان، در منطقه ۴ شهر رشت واقع است. ساحل شرقی تالاب انزلی محدود به دهستان پیربازار شهرستان رشت است.
کوهها: کوه‌های لاکان ، کوه‌های سراوان.
چشمه‌ها: شورچشمه لاکان (چشمه آب شور) ، چشمه چشماکل سنگر ، ﭼﺸﻤﻪ آب ﭼﻤﺎرﺳﺮا
شهرستان آستارا
از شهرستان‌های ساحلی استان گیلان در شمال ایران است. مرکز این شهرستان، شهر آستارا است.
جمعیت غالب مردم این شهرستان به ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند.گرچه در مناطق کوهپایه‌ای شهرستان نظیر عنبران محله مردمان به زبان تالشی از شاخه زبان های ایرانی صحبت می نمایند. شهرستان مرزی بندر آستارا با کشورجمهوری آذربایجان همسایه‌است.
مکان های دیدنی: تالاب استیل،آبشار لاتون،تله کابین حیران،گردنه حیران ساحل صدف و ارتفاعات سرسبز و جنگلی آن که همه ساله مسافران و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند .
شهرستان املش
این شهر با موقعیت کوهپایه‌ای، مرکز شهرستان املش و مشتمل است بر دو ناحیه جلگه‌ای و کوهستانی، که در جهت جنوبی دو شهرستان لنگرود و رودسر واقع شده‌است. بنابراین آب و هوای آن متأثر از دو عامل جغرافیایی، دریا و کوهستان، معتدل مرطوب نیمه کوهستانی است.
مکان های دیدنی:
تالاب زربیجار با پوشش گیاهی مردابی زیستگاه پرندگان مهاجر
برج تاریخی (میل) امام با ارتفاع ۷ متر
غار لیاروی واقع در روستای لیاروی بلوردکان املش
بناهای تاریخی از دوران فئودالی در مرکز شهر املش
جنگل‌های سر سبز بلور دکان و مراتع هالی دشت، خسیبدشت، قله ناتشکوه، قله آغوزی و..
شهرستان بندر انزلی
ندر انزلی، یکی از شهرهای زیبای شمال ایران است که هر سال پذیرای میلیون ها توریست است، جاذبه های دیدنی زیادی دارد و در کنار کمیت، تنوع دیدنی هایش هر گردشگری را به چند روز ماندن در انزلی تشویق می کند.
بندر انزلی یکی از دیدنی ترین شهرهای استان گیلان هم به جهت طبیعی و هم معماری های دیدنی است. انزلی دومین شهر گیلان با فاصله 40 کیلومتری (نیم ساعته) از رشت و پنجمین بندر فعال اقتصادی کشور محسوب می شود.
مکان های دیدنی : دریای کاسپین، سواحل ماسه‌ای، تالاب بین‌المللی انزلی، پل‌های تاریخی انزلی و غازیان، پارک ساحلی (بلوار)، کاخ موزه نیروی دریایی، موج شکن، مناره یا برج ساعت، عمارت قدیمی دادگستری برخی از دیدنی‌های شهر انزلی بشمار می‌روند که منطقه آزاد تجاری، اقتصادی و موقعیت استراتژیک شهر انزلی از لحاظ جاده‌ای سالانه موجب جذب تعداد زیادی توریست و گردشگر داخلی و خارجی می‌باشد.
شهرستان رضوان شهر
رضوانشهر يكي از شهرستان هاي جديدالتاسيس گيلان است كه در مسير جاده بندر انزلي به تالش و آستارا واقع است . این شهرستان ، قبلاَ در محدوده ي ولايت معروف به خمسه ي توالش قرار داشت و تالشدولا خوانده مي شد . مقرّ حكام تالشدولا آبادي پونل بود . مركز كنوني اين شهرستان شهر رضوانشهر مي باشد. اين شهر را قبلاً چهار راه و يا چهار راه رضوانده مي خواندند.
مرکز این شهرستان شهررضوانشهر است. این شهرستان در شمال غربی این استان، بین سواحل دریای خزر و رشته کوه‌های تالش قرار دارد و از دو بخش جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل شده‌است. این شهرستان از شمال به دریای خزر و شهرستان تالش، از غرب به شهرستان خلخال، از جنوب به شهرستان‌های صومعه سرا و ماسال و از شرق باشهرستان بندر انزلی مرز مشترک دارد .
مناطق دیدنی :آبشار آسیابگااین آبشار در ارده از توابع شهرستان رضوانشهر می‌باشد که مسیر دسترسی به آن از کنار رودخانه زیبای شفارود می‌گذرد، غار شلاش این غار در منطقه الماس شهرستان رضوانشهر واقع شده است.مسجداسپیه مزگت، آبشار ویسادارآبشار ویسادار از زیباترین آبشارهای ایران و سومین آبشار مرتفع استان گیلان است.
شهرستان رودبار
این شهرستان با وسعت 2574 کیلومتر مربع دومین شهرستان استان گیلان به لحاظ و سعت است و از شمال به رشت، ازجنوب به استان قزوین و از غرب به شفت و استان زنجان محدود میشود. شهرستان رودبار درکرانه سفیدرود و در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته است و آب و هوای آن تحت تاثیر هوای خشک و نیمه خشک ناحیه مرکزی قراردارد از نظر آب و هوایی این منطقه به ویژه شهر زیبای رودبار دارای آب و هوای مدیترانه‌ای می باشند و رویش درختان زیتون در این منطقه گواه موضوع است. این منطقه درمسیر بادهای دایمی دره سفید رود قرارگرفته که بادهای منجیل آن معروف است.
مکان های دیدنی: چشمه آب معدنی سنگرود، چشمه آب گرم ماسخنوردر ۵ کیلومتری رودبار،دره گوهر رود،آرامگاه آقا سید محمود مرندی در ۳ کیلومتری خاور منجیل،آرامگاه پیر مومنی در ۱۶ کیلومتری شمال رودبار، بقعه امامزاده طیب و طاهردر ۳۰ کیلومتری شمال خاوری لوشان، بقعه امام زاده محمد حنیفه در ۱۲ کیلومتری شمال خاوری لوشان، پل تاریخی، تپه باستانی مارلیک، روستای تاریخی هرزویل.
شهرستان رودسر
رودسر، از شمال به دریاچه خزر، از جنوب به رشته کوه های البرز، از شرق به رامسر، از توابع استان مازندران و از غرب به املش و لنگرود منتهی میشود.
قسمت کوهستانی شهرستان رودسر، خوش آب هوا وسردسیر می‌باشد. قسمت شمالی این شهرستان که در قسمت حاشیه جنوبی دریای خزر و منطقه جلگه ای قرار گرفته‌است، مرطوب می‌باشد. رود پلرود، با شاخه‌های کیارود و شیرارود، در این شهرستان جریان دارد.
مناطق دیدنی: سرولات چابکسر، روستای تمیجان رودسر، گورستان قدیمی ملا امیرا رودسر، کاخ رضا خان سفیدآب رحیم آباد با آبشار زیبا و چشمه های زلال آن که از کوه های پر برف سرچشمه گرفته و از میان جنگل های انبوه می گذرد، منطقه جنگلی و کوهستانی سرو لات ، ساحل بسیار زیبا و آرام به طول ۴۰ کیلومتر، منطقه ییلاقی جواهر دشت،چشمه آب معدنی سجیران واقع در روستای سجیران رحیم آباد رودسر، آب این چشمه دارای خواص شفابخش و مفید برای بیماریهای کلیوی، کبدی، گوارشی است همچنین استحمام با آب این چشمه در درمان بیماریهای پوستی مؤثر می‌باشد…
همچنین وجود غارهایی مربوط به انسان‌های ماقبل تاریخ، در این منطقه حاکی از زندگی انسان‌های اولیه، می باشد؛ که میتوان به غار دیارجان نزدیک آشورآباد و غار کبیران نزدیک گرمابه دشترودسر و غار سرد دره در روستای شاهیجان اشکور، اشاره نمود.
شهرستان فومَن
از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است که از شمال به شهرستان صومعه سرا از جنوب و جنوب غربی به خط‌الراس رشته کوه های البرزکه مرز حوزه‌های آبخیز کوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارماست. از شمال غرب به ماسال طالش و شرقشفت محدود میشود. این شهر با موقعیت جلگه‌ای در میان کشتزارها و باغهای اطراف خود محصور می‌باشد. فومن را به خاطر مجسمه‌های زیادی که در شهر وجود دارد به عنوان شهر مجسمه‌ها نیز می‌شناسند. شهرستان فومن یکی از چهار شهرستان اولیه گیلانپس از ایجاد مفهوم امروزی شهرستان در دوره اصلاحات پهلوی همچون رشت و طالش و انزلی بوده است.
مکان های دیدنی:شهرستان فومن یکی از قطب‌های گردشگری ایران است. از جاذبه‌های دیدنی این شهرستان میتوان به شهرک تاریخی ماسولهو دژ قلعه رودخان اشاره کرد. همچنین چشم اندازها، دشت‌ها، رودخانه‌ها و کوهستان‌های بسیار زیبایی نیز در این شهرستان قرار دارند.
شهرستان شفت
شفت ناحیه ای کوهستانی وتاقدیس مانند است که در منتهی الیه گوشه شرقی رشته کوهای تالش جای دارد.شفت جلگه ای سرسبز است که درختان انبوهی را در دل خود جای داده است.به استناد نقشه های قدیمی وبه گواهی جغرافیدانان عهد کهن این ناحیه از گیلان در شرقی ترین نقطه ی سرزمین کادوس ودر همسایگی آماردها قرار داشته است. به عبارتی شفت مرزی مجازی بین آماردها وکادوس ها بود. کادوسیان پیش از دولت ماد در نواحی غربی دریای خزر فرمان میراند وهرگز تسلیم مادها نشدند. مارد ها نیز اقوامی غیر آریایی بودند که در دو طرف سفید رود میزیستند.
بر اساس آخرین تغییرات شفت از شمال به رشت وفومن و صومعه سرا،از جنوب به استان زنجان وشهرستان رودبار،از سمت مشرق به شهرستان رشت واز غرب به به شهرستان فومن محدود میشود. این شهرستان درسال 1374 ازشهرستان فومن منتزع ومستقل گردید .
روستای خرمکش(خَرَکَش)،امام زاده ابراهیم وپایین توسه ازمناطق کوهستانی وروستای عثما وندان وشهر شفت ازمناطق کاملا جلگه ای آن بشمار می روند که رودخانه سیا مزگی ازکنار آن عبور می کند .بطوری که روستای خرمکش وپایین توسه درانتهای دره ای به نام همین رود واقع اند واز نقاط کوهستانی هستند که از چهار طرف به کوهها ی بلند محدود ومحصور می باشند وسایر روستاها همچون کمسارکوچک ، چوبر ، خرطوم وطالقان در دو منطقه جلگه ای وکوهپایه ای قرار دارند .
مکان های دیدنی:
جاذبه های تاریخی : پل تاریخی لیشاوندان، مجموعه با ستانی کمسار، خانه قدیمی فرضعلی خرم واقع در روستای ملل چاله بیجارسر
آبشارها: دودوزن واقع در روستای خرمکش ، لاس پشت واقع درروستای لپوندان ، دیواکل واقع در روستای علیسرا ، وزنه بن واقع در روستای سفید مزگی ، دیوان دره واقع درروستای طالقان
استخرهای طبیعی : لیشاوندان ، ملاسرا، کوزه گران ، گیج سرا واقع درروستای مژدهه، چماچا،خرطوم ،نورماس واقع در روستای کلاچ خندان، نصیرمحله
جاذبه های طبیعی گردشگری : خرفکل، پارک جنگلی چوبر،مناطق ییلاقی امامزاده ابراهیم وامامزاده اسحاق وچناررودخان ، کانال هوایی روستاهای بدآب وخرفکل ، مدخل خروجی آب بر فومنات واقع درروستای چوبر
مناطق نمونه گردشگری درشهرستان شفت : منطقه کوهستانی جنگلی امامزاده ابراهیم ، منطقه جلگه جنگلی چوبر، منطقه کوهستانی سیاه مزگی
جاذبه های زیارتی شهرستان شفت:امامزاده ابراهیم درمحلی به همین نام نزدیک روستای طالقان در 35 کیلومتری جنوب شرقی شفت واقع شده ، مطابق شجره نامه موجود امامزاده ابراهیم علیه السلام از فرزندان امام موسی کاظم علیه السلام است.
امامزاده اسحاق علیه السلام درمحلی جنگلی به نام سیاه کوه در 25 کلیومتری جنوب شفت واقع شده ومطابق شجره نامه موجود بقعه مدفن امامزاده اسحاق علیه السلام برادرامام رضا علیه السلام وخواهرش خیرالنساء خواهر حضرت معصومه علیه السلام از فرزندان امام موسی کاظم علیه السلام است.
دیگر بقاع متبرکه شهرستان شفت عبارتند از : بقعه سید ابوالقاسم واقع در نهزم ، بقعه سید کاس آقا واقع در توسه ، بقعه سید احمد واقع در روستای چماچا ، بقعه سالک معلم واقع در روستای سالک معلم وشالماء، بقعه آقا نورسه تن واقع درروستای چوبر، بقعه بابا رکاب ، بقاع پیرمختاروسید مرضیه واقع دراحمدسرگوراب ، بقعه آقاسید عزیز واقع در روستای کاظم آباد چوبر، آقاسید یعقوب و سید رضی واقع درروستای کلاشم.
شهرستان صومعه سرا
صومعه سرا شهری در ۲۵ کیلومتری غرب شهرستان رشت است. از شمال به بندر انزلی، از شرق به رشت و شفت ، از غرب ب رضوان شهر و ماسال و از جنوب به فومن مرتبط است .شهرستان صومعه سرا در سال 1338 از شهرستان فومن جدا شد و مرکز آن به شهر صومعه سرا واگذار شد. شهرستان صومعه سرا با وسعتی حدود ۶۳۳ کیلومتر مربع و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، تولمات، میرزاکوچک جنگلی و هفت دهستان کسما، طاهر گوراب، ضیابر، هندخاله، لیفشاگرد، گوراب زرمیخ، مرکیه، و سه شهر صومعه سرا، مرجغل، گوراب زرمیخ و یکصد و پنجاه و دو روستا می‌باشد. مرکز شهرستان یعنی صومعه سرا در فاصله تقریبی بیست و سه کیلومتری مرکز استان قرار دارد. صومعه سرا شهر جدیدی است و به همین اکثر ساختمانها ی آن نوساز هستند. فعالیتهای اقتصادی شهر عمدتاً بر مبادله محصولات کشاورزی روستای اطاف متکی است در محل مناره بازار نزدیک سلجوقیان بر جای مانده‌است این مناره حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد.
مکان های دیدنی: از آثار تاریخی این شهرستان نیز میتوان به مناره گسکر روستای مناره بازار دهستان طاهرگوراب، آثار بجا ماندنی از پل خشتی در روستای پردسر، پل خشتی گازرودبار، سید خروسه در هفت دغنان ضیابر که بعضا به وسیله سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت و بازسازی است. مناره گسگر:این مناره در روستای مناره بازار دهستان طاهرگوراب از توابع شهرستان صومعه سرا و در ۳۶ کیلومتری غرب شهرستان رشت واقع شده‌است. مناره گسگر در سر راه یک جاده قدیمی معروف به جاده شاه عباسی واقع شده‌است و یاد آور مناره‌های عظیم سلجوقی در دیگر مناطق ایران است. همچنین ساختمانی واقع در کسما که مقر مبارزان جنگل و بنام عمارت معروف است اشاره کرد. از بازارهای عمده، بازار مرجقل، ضیابر، گوراب زرمیخ، صومعه سرا و پنجشنبه بازار طاهرگوراب که دیگر رونق ندارد را میتوان نام برد. شهرستان صومعه سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است که به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده‌است. شهرستان صومعه سرا به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جنوبی تالاب انزلی سالانه پذیرای پرندگان مهاجری از قبیل کیلار، فیلوش، خوتکای پرسفید و معمولی است که برای هر مسافری زیبا و خاطره انگیز است. منطقه زیبا و کوهستانی «تنیان» واقع در بخش میرزاکوچک یا گوراب زرمیخ صومعه سرا از نقاط زیبای طبیعی به شمار می‌رود .
شهرستان لنگرود
لنگرود یک شهر ساحلی (ساحل چمخاله) در شمال در استان گیلان و نزدیک به شهر لاهیجان می‌باشد. جمعیت این شهر بر پایه آمار سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر با ۷۴٬۴۷۷ نفر (۲۳٬۸۶۴ خانوار) است.
نام لنگرود، برای نخستین بار در سال ۵۱۲ هـ. ق. در متون تاریخی ذکر شده‌است. این سال مصادف با مرگ سلطان محمد پسر ملک شاه آلب ارسلان است. در دوره صفویان، خصوصاً در دوره سلطنت شاه عباس اول، شهر لنگرود مرکز حوادث مهمی بوده‌است. فرار احمد خان حاکم لاهیجان از لنگرود و دستگیری اعضای خانواده وی توسط کیا فریدون حاکم گیلان و تحویل آنها به شاه عباس، از جمله رویدادهای مهم این دوره شهر است. نادر برای سرکوب تاتارهای شرق مازندران و توسعه تجارت و دستیابی به دریا، لنگرود را برای ایجاد پایگاه دریایی و کارخانه کشتیسازی انتخاب کرد و در توسعه آن کوشید. در زمان قاجار نیز لنگرود مورد توجه قرار گرفت. این شهر، امروزه یکی از مناطق زیبای گردشگری در استان گیلان است.
مکان های دیدنی:
- ساحل چمخاله در ۹ کیلومتری شمال لنگرود قرار دارد. از دو راه زمینی و یک راه آبی میتوان به چمخاله رفت.
- تالاب زیبا و طبیعی کیاکلایه با انواع پرندگان دریایی و بوستان تفریحی فجر که در قسمتی از تالاب ایجاد گردیده‌است.
- باغهای چای و مرکبات پرشکوه
- کوه زیبا و ارتفاعات شالنگه پرشکوه
- جمعه بازار فروش مرکبات و چای پرشکوه
- استخر زیبای شابیجار سل پرشکوه
- استخر زیبای پرشکوه سل پرشکوه
- لیلاکوه خاستگاه گردشگران طبیعت
- طبیعت کوهستانی بلوردکان
- پارک جنگلی خرما اتاقور
- سنگ تله پرشکوه
- روستای زیبا و توریستی پرشکوه که در مسیر لیلاکوه-پرشکوه قرار دارد
- طبیعت کوهستانی بکر و دیدنی خرما که در ۱۵ کیلومتری شهرستان لنگرود واقع شده و از مکانهای گردشگری شهر اتاقور به شمار می‌رود
- پارک فجر در ابتدای جاده رودسر
- پارک آزادی در جاده چمخاله
- پل خشتی لنگرود «خشته پل» یا «خشته پورد» که مربوط به دوره ایلخانیان است. این پل راه پشته و انزلی محله را به مرکز شهر متصل می‌کند.
- مسجد جامع لنگرود که تاریخ ساخت در مسجد مربوط به سال ۱۰۰۱ هجری قمری است.
- خانه دریا بیگی که از شاهکارهای هنر دوران قاجاریه‌است.
- بقعه ملا مریم پرشکوه
- بقعه دوازده امام زادگاه ملاط
- قلعه دیزبُن
- پل خشتی قدیمی نالکیاشر
- باغ معروف منجم باشی در روستای دیوشل
- روستای زیبای آبچالکی
- قله سراسر پوشیده شده از مرکبات و چای تایی پوشته پرشکوه
- قلهنگین سبز چهارراه در ابتدای مسیر پرشکوه به اتاقور
- مجموعه استخر کومله و باغ پرندگان کومله
- بقعه آقا سید قاسم و دو برادران درویشانبر
شهرستان ماسال
شهرستان ماسال از دو بخش ماسال و شاندرمن تشکیل شده و هر دو بخش مملو از جاذبه های طبیعی و گردشگری است. بام سبز ایران هنوز زیر پای ویلاسازها و دلال ها نیفتاده و همچنان زیبایی و آرامش خود را حفظ کرده است.
ماسال دومین شهرستان مرتفع استان گیلان پس از رودبار است و پیش از این بخشی از شهرستان وسیع تالش بود که در سال 1376 به شهرستان ماسال تبدیل شد. ماسال در قدیم رودکنار نامیده می شد و محل تشکیل شنبه بازار کنونی بوده است. وجود همین شنبه بازار باعث رشد آبادی کوچک رودکنار شد و نهادهای اداری بخش ماسال و شاندرمن نخست از بی تم به شاندرمن و سپس از آنجا به ماسال انتقال یافتند. کسی به طور دقیق نمی داند که واژه ماسال از چه گرفته شده اما بعضی اعتقاد دارند از ترکیب «مازال» یا «مس ال» است که به معنای کوهواره، کوه مانند و منسوب به کوه است که قطعی نیست.
مکان های دیدنی
بام سبز ماسال، کمربندی، شالماء، مهمانسرای خانی، هتل و مهمانسرای رامینه، ربار، هتل و مهمانسرای اولسبلنگاه .
مناطق جنگلی: موسله خونی، سورکوم، سلینگه وا، تلارگاه، خردول، خندیله پشته، لیه و سوته، خرزنه پشت، بیگارول، ایسپی دشت، کلچسر، لاسه سر، جوئه سری چال، مندنه چال، گنذر، سواءچاله، برنی بلنگاه، مورجونه، هزار بلنگاه، خون، نسرون، آوری، تلکاپشت، گواله پشت، برزخونی، ووزدولهوبار.
نقاط زیارتی:بقعه شالماء، درخانه، گیل سرا، میر محله، ماسال وردم، قلعه کول، سنگ بستو .
شهرستان استانه اشرفیه
آستانه اشرفیه در 35 کیلومتری رشت واقع است و فاصله ی آن تا شهر تفریحی و سیاحتی لاهیجان 7 کیلومتر است. آستانه ی اشرفیه در واقع دو بخش شهری است یک بخش شهر آستانه اشرفیه و دیگری شهر ساحلی کیاشهر است. وجه تسمیه شهرستان که چهارمین شهر مذهبی کشورمان در مرکز آن قرار دارد در گذشته کوچان نامیده می شد و پس از تدفین پیکر مطهر و نورانی حضرت سید جلال الدین اشرف (ع) پسر امام موسی کاظم (ع) و برادر شمس الشموس حضرت امام رضا (ع) در این شهر نام آن به آستانه اشرفیه تغییر یافت . محصولات از محصولات زراعی این شهرستان میتوان بادام(که در واقع مر غوبترین بادام ایران است)-برنج (دارنده بهترین برنج‌های معطر و طارمی ، دمسیاه و...است) آفتابگردان و مرکبات نام برد. ضمنا این شهرستان دارای نوعی کدو تنبل می باشد که از نظر ارزش تغذیه در سطح بسیار بالایی قرار دارد و می توان عنوان کرد که در جهان منحصر به فرد است.
مکان های دیدنی:
- ارك ملي بوجاق بندركياشهر
- پارک جنگلی بندرکیاشهر
- آرامگاه آقا سید جلال‌الدین اشرف
- بقعه‌های آپیر جنگلی آقا سید حسن - آقا سید حسین و امامزاده محمد.
- بقعه‌های آقاسید محمد کماچال
- پارک ساحلی استانه اشرفیه
- مناظر حاشیه رودخانه سپید رود
- آرامگاه دکتر محمد معین
- پل چوبی کیاشهر.
- پل خشتی نیاکو و کیسم
- تونل جنگلی صفرابسته
- سواحل دستک
- منطقه ی زیبای عسگر آباد دهكاء