مقدمه

PRP پلاسمای غنی از پلاکت است که از خود فرد تهیه می شود. این فرآورده به واسطه ی تجمع مصنوعات پلاکتی درون خود، دارای فاکتورهای رشد متعدد و سایتوکین های مفید است که به عنوان محرک های ترمیم استخوان و نسج نرم در درمان های بالینی مورد استفاده قرار گرفته شده است. در آسیب های اعصاب، تاندونیت، استئوآرتریت، مشکلات عضلات قلبی، ترمیم استخوان، جراحی پلاستیک، جراحی دهان و نیز استفاده شایع از این فرآورده متفاوت است که بدون شک یکی از علل اصلی آن استفاده از وسایل و کیت های غیر استاندارد است که موجب کاهش تعداد و سلامت پلاکت های موجود در این فرآورده می گردد و اثر بخشی بالینی را تحت تاثیر قرار می دهد.

PRP چیست؟

پلاکت ها قطعات سیتوپلاسمی بدون هسته از مگاکاریوسیت ها هستند که بطور شایع مسئول هموستاز شناخته می شوند.میانگین غلظت پلاکت در خون کامل ،200/000پلاکت درهر میکرولیتر است. اگرچه پلاکت نقش مرکزی در روند انعقاد خون دارد اما جزئی ضروری در ترمیم بافت ها نیز می باشد.اولین مرحله از روند ترمیم بافتی،تولید لخته خون وفعال شدن پلاکت ها می باشد. پس از فعال شدن پلاکت ها،چندین فاکتور رشد وتمایز از گرانول های آلفا (واحد های ذخیره ای پلاکت ها) رها می شوند. پلاسمای غنی از پلاکت (( Platelet Rich Plasma-PRP چیزی نیست جز حجمی از پلاسمای خود فرد (اتولوگ یا مشتق از خود)که غلظت پلاکت آن بالاتر از حد پایه در خون کامل است. به عبارت دیگر PRP،مخلوطی خالص از پلاسما (قسمت مایع و بدون سلول خون که حاوی پروتئین هایی است که در روند انعقاد خون نقش دارند و ملکول های زیستی که در ترمیم زخم،نقش عمده ای ایفا می نمایند)و پلاکت ها (وسیتوکین ها و فاکتورهای رشد مربوط به آن ها ) است. PRP طی یک فرایند جدا سازی از خون تازه و لخته نشده تهیه می شود وتزریق آن همراه ایجاد تعقییرات قابل توجهی در محل تزریق شده می باشد. به محض تزریق PRP، روند فعال شدن رخ می دهد.رها سازی عوامل رشد که آغاز یک واکنش التهابی است در حدود 3روز به طول می انجامد. فیبروبلاست ها در محل تزریق تجمع می یابند که نشانه ای از آغازه مرحله تکثیر است وچند هفته به طول می انجامد. پس از آن،مرحله بازسازی رخ می دهد وبه منتهی به تشکیل بافت ماتریکس می شود.این مرحله باز سازی که منجر به شکل گیری بافت های بالغ است،حدود 6ماه به طول می انجامد. تمام سه فاز برای تشکیل بافت های جدید لازم است تا پایداری دراز مدت بافت را تامین کند. تکنیکPRP،جدا سازی ،تغلیظ وتزریق مجدد پلاکت ها به محل مورد نیاز در خود فرد تحت درمان می باشد.در روش PRPابتدا خون فرد به حجم مورد نیاز توسط کیت های ویژه از وریدهای سطحی او خارج شده و پس از سانتریفوژ کردن آن با سرعت دور و زمان متناسب ، پلاکت ها از پلاسما جدا می شوند.سپس توسط سانتریفوژ مجدد با سرعت بالا، غلظت پلاکت ها به چند برابر افزایش می یابد و با افزودن ماده ی فعال کننده، عوامل رشد متعددی از آن ها آزاد می شود. لخته خون طبیعی حاوی 94 درصد گلبول قرمز ،6درصد پلاکت و کمتر از 1 درصد گلبول سفید است. اماPRPحاوی 94 درصد پلاکت، تنها 5 درصد گلبول قرمز و 1 درصد گلبول سفید می باشد. البته درصد اجزای سلولی موجود در PRP به نوع کیت مورد استفاده و روش اجرایی بستگی دارد.

با توجه به این تغییرکه نسبت سلولی در خون لخته شده در محل زخم، از سلول هایی که روند ترمیم را تحریک نمی کنند (گلبول های قرمز ) به سلول های تحریک کننده تمامی مراحل ترمیم (پلاکت ها) تعقییر یافته اند،تواناییPRP در تسهیل ترمیم زخم توجیه می شود. این موضوع همچنین کارایی و مزایای PRP را به صورت ساده بیان می کند که با افزایش اثرات فاکتورهای رشد بر ترمیم زخم و استخوان از طریق افزایش تعداد پلاکت ها در محل آسیب عمل می کند.

به علت غنی بودن PRP از پلاکت های حاوی فاکتورهای رشد و کارایی فاکتورهای رشد پلاکتی در بهبودی بافت های آسیب دیده،پایه تئوری استفاده از پلاکت ها در ترمیم بافت های اسیب دیده و بهبود روند های درمانی گوناگون گردید.بدین معنی که اگر پلاکت ها به صورت مصنوعی فعال و در موضعی از بدن تزریق شوند، موجب تحریک وشروع پروسه بافت سازی در آن خواهد شد.به طور مثال اگر در کنار فولیکول مو تزریق شوند باعث رویش مجدد و طبیعی مو می گردند و در پوست باعث تجدید ساختار آن و رفع چین وچروک ، خطوط وغیره و در استخوان یا غضروف باعث ترمیم شکستگی یا کندگی یا سائیدگی آن می شود و دوره زمانی مراحل سه گانه ترمیم بافتی و آبشار بهبودی زخم ( فاز التهاب، فاز تکثیر و فاز تجدید ساختار ) با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت کاهش می یابد.

در تکنیک PRP با تزریق پلاکت های تغلیظ شده در محل مورد نظر، دوز بالایی از فاکتور رشد به فیبروبلاست ها رسانده شده و سبب تحریک آن ها به خروج از فاز سکون می گردد.به طور مثال فاکتورهای رشد موجود در پلاکت ها با تحریک سلول های بنیادی در فولیکول های مو سبب فعال شدن مجدد فولیکول های غیر فعال می شود. با استفاده از فاکتورهای رشد، پلاکت های خونی، فیبروبلاست ها و سایر سلول های بنیادی تحریک شده و با فعالیت کلاژن سازی ،پوست به سال های جوانی باز میگردد.

عوامل رشد پلاکتی در رشد و تکثیر سلول های مزاشیمی،استئوبلاستی و فیبروبلاستی نقش دارند و تولید کلاژن را به مقدار زیاد افزایش می دهند.

استفاده از PRP روند ترمیم زخم را سریع تر نموده و دوران نقاهت بعد از جراحی را به طور مشخصی کم می کند.در روند ترمیم زخم، پروسه ی فیزولوژیک بهبودی و درصد بسته شدن زخم در مواردی که از PRP استفاده می شود در مقایسه با نمونه های کنترل افزایش را نشان می دهد.میزان درد نیز با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت کاهش می یابد.

باز زایی سلولی خودی (Autologous cell regeneration ) تحریک زیستی سلول ها با استفاده از فن آوری تزریق PRPفعال شده است. هدف از تزریق ،تحریک و باز زایش بافت پیر و تخریب شده و تولید بافت جدید است.

PRP علاوه بر دارا بودن پلاکت های تغلیظ شده ،حاوی گلبول های سفید یا لکوسیت ها است که در هر مرحله از روند بهبودی و باز زایی بافتی مهم هستند. گلبول های سفید و پلاکت های فعال شده، سیتوکین ها وپروتئین های اطلاع دهنده (proteins signalization ) را آزاد می کنند که مهاجرت ماکروفاژها را از بافت پیوندی تهییج می کند.ماکروفاژها شروع به پاک سازی می کنند تا فرآیند باز زایش بافتی وبهبودی آغاز شود. گرانول های آلفای پلاکت ها ی فعال شده،فاکتورهای بیشتر و بیشتری را آزاد میکنند که مهاجرت وتکثیر سلول های مزانشیمال تمایز نیافته را تحریک والقا می کند. این سلول های بنیادی (stem call) تبدیل به سلول های تخصصی با عملکرد اختصاصی می شوند.

پس از بروز آسیب بافتی، هماتوم در محل آسیب تشکیل می شود، پلاکت ها به کلاژن در معرض می چسبند و لخته تشکیل می شود و با فعال شدن پلاکت ها و رها سازی فاکتور های رشد، هموستاز و فعالیت زیستی مرحله التهاب بافتی آغاز می گردد.طی چند روز مرحله تکثیر شروع می شود که با رگ زایی،رسوب کلاژن، تشکیل بافت ، گرانولاسیون، اپی تلیالیزاسیون و انقباض محل زخم مشخص می گردد. در نهایت چند هفته تا چند ماه پس از آسیب مرحله تجدید ساختار آغاز می شود که بلوغ کلاژن و آپوپتوزیس سلول های اضافی در این مرحله انجام می شود.

تصور می شود مزایای PRP به ویژگی های درون آن وتعامل فاکتورهای رشد تغلیظ شده، ارتباط داشته باشد. تعامل پیچیده فاکتور های رشد و تمایز با یک دیگر و پروتئیین های چسبندگی مانند مانند فیبرونکتین و ویترونکتین، مسعول پاسخ بافتی وترمیم زخم و تسهیل فرایند های ترمیمی ماند کموتاکسی،تکثیر سلولی برداشت بقایای زاید بافتی، رگ زایی،تولید ماتریکس خارج سلولی وتولید استوئید وکلاژن می باشد.

تقریبا تمام اتفاقات مهم فرایند ترمیم نظیر تجمع نوتروفیل ها و منوسیت ها، مهاجرت سلول های بنیادی و فیبروبلاست ها و تکثیر و تمایز آن ها، پدیده رگ زایی وغیره،تحت تاثیر مواد مترشحه از پلاکت های فعال شده، شروع و ادامه می یابند. بنابراین در فراین ترمیم، پلاکت ها بازیگر و تامیین کننده اصلی فاکتور های مورد نیاز هستند. کلیه مواد مترشحه پلاکت ها از خانواده پروتئین های فاکتورهای رشد، سیتوکین ها و کموکین ها هستند که فعال سازی ، شروع و مدیریت پروسه بهبود و ترمیم را بر عهده دارن.نبود برخی از این عوامل مونجر به عدمبهبود زخم می گردد.

مواد مترشحه از پلاکت ها با گیرنده های غشای سلول های هدف مانند سلول های اپی درم، آندوتلیال، فیبروپلاست، استئوبلاست، سلول های بنیادی مزانشیمال وغیره باند شده وموجب فعال شدن یک سری از پروتئین های داخل سلولی خاص می شوند که نتیجه آن ایجاد واکنش هایی است که به طور مستقیم منجر به پرولیفراسیون سلولی وشکل گیری ماتریکس، تولید استوئید،سنتز کلاژن ونظیر این ها می گردد.

پلاکت ها و محتویات آن ها می توانند مانند یک داروی بیولوژیک برای تحریک و شروع فرآیند طبیعی ترمیم بکار گرفته شوند. بدین ترتیب که در شرایط طبیعی،شروع و ادامه فرایند طبیعی ترمیم در بافت ها، مستلزم تجمع پلاکتی، فعال شدن و رها سازی و مواد داخل آن ها است. تهیه فراورده تقلید شده پلاکتی، که ساختار و محتویات پلاکتی آن، شرلیط طبیعی خود را حفظ کرده اند و به عبارتی زنده و فعال هستند وقرار دادن آن ها در ناحیه آسیب دیده که منجر به فعال شدن آن ها رها سازی مواد داخل آن ها خواهد شد، در واقع جبران کاری است که می بایست به طور طبیعی در بافت آسیب دیده رخ می دهد، ولی به دلایل گوناگون در بافت آسیب دیده بروز و یا امکان بروز نیافته است. همچنین قرار دادن کنسانتره پلاکتی در محل جراحت بافت آسیب دیده ای که روند طبیعی فرایند ترمیم و بحبود را طی می کند،می تواند منجر به تجمع پلاکتی بیشتر و آزاد سازی بیشتر فاکتور های موثر در فراین بهبود ودر نهایت تسریح در تکامل مراحل بهبود می شود.

استفاده از PRP به عنوان یک درمان غیر جراحی برای درمان های گوناگون مدت ها است که رایج شده است. تکنیک درمانی استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت، در ابتدا در جراحی های ترمیمی و زیبایی ناحیه ی چشم و صورت وجراحی های زیبائی، قلب و سوختگی ها به کار رفت. هم اکنون روش درمانی استفاده از پلاسمای سرشار از پلاکت که روشی 100 درصد طبیعی است، برای تحریک و نو سازی بافت های آسیب دیده در مناطق صورت ، گردن، سر وسینه، دست ها وبدن، ترمیم هر چه سریع تر زخم ها مخصوصا زخم های مزمن ایجاد شده در افراد دیابتیک که نیاز به ترمیم سریعتر زخم ها برای جلو گیری از ایجاد عفونت دارند و همچنین برشای استخوانی، به صورت ژل پلاکتی که از پلاسمای غنی از پلاکت تهیه می شود مورد استفاده قرار می گیرد و رو به افزایش است.

PRP جزو درمان های نسبتا نوین می باشد که در رشته های مختلف پزشکی مانند جراحی، پوست، مو وزیبایی، فک و صورت، جراحی قلب، آرولوژی و ارتوپدی مورد استفاده و به طور فراینده در حال گسترش است.

ودر نتیجه، کارایی بالقوه آن ها به شدت متنوع است. به عنوان مثال، برخی فرآیند های PRP حاوی گلبول علاقه روز افزون به استفاده از PRP جهت بهینه سازی پاسخ ترمیم بافتی باعث شده است انواعی از فراورد های تجاری تولید و روانه بازار شوند که برای تغلیظ و غواطه ور سازی پلاکت ها در پلاسما یا فراورد های فیبرین با غلظت ها ی مختلف طراحی و ساخته شده. اگرچه این تکنیک ها و فراوردهای آن ها مجموعا تحت عنوان PRP گروه بندی می شوند،روش دقیق تولید های سفید خون هستند وبرخی فاقد این سلول ها می باشند در برخی تکنیک ها تروموبین، یا کلوراید کلسیم جهت فعال سازی پلاکت ها یا آغاز روند انعقاد خون به فراورده اضافه می شود. دریافت، تنوع در حجم آغازین خون کامل مورد استفاده و همچنین میزان کارآیی جدا سازی پلاکت ها نیز در میان تکنیک های متنوع به شدت متغیر می باشد و بنا براین تنوع زیادی از نظر غلظت فاکتورهای رشد موجود در فراورده وجود دارد. به طور کلی از آنجایی که همه فراورد های PRP یکسان نیستند، موفقیت یا عدم موفقیت یا فراورده ی PRP برای یک اندیکاسیون پزشکی خاص را نمیتوان به تمام فراورد های PRP تعمیم دارد. تنوع فراورد های PRP موجود در بازار موجود در باعث شده است ارزیابی فواید بالینی بالقوه این فراورده ها در کاربرد های مختلف وبررسی ادعای مربوطه به تاثیر هر فراورده دشوار گردید. بر خلاف دارو ها که استانداردهای کیفیت، خلوص ، اثر و قدرت اثر آن ها توسط فارماکوپه کنترل می شود بر فراوردهای PRPچنین نظارتی وجود نداشته، در نتیجه هیچ تضمینی در مورد آن ها وجود ندارد.بنابراین هر شخصی که از یک فراورده خاص PRPاستفاده می کند، باید در مورد فورمولاسیون دقیق آن، نحوه تهیه و علت استفاده از تکنیک های خاص آگهی داشته باشد.

برداشت نادرست

یک تصویر اشتباه که شاید ناشی از تبلیغات غیر علمی باشد این است کهPRP یک روش درمانی با استفاده از تزریق سلولهای بنیادی (stem cell therapy)است.همانطور که میدانیم پلاکت ها اجسام کوچکی هستند که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول های بزرگی به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان حاصل می شوند وبعد از آن به هیچ رده سلولی دیگری تمایز نمی یابند.پلاکت ها از لحاظ این که فاقد هسته هستند،جز؛ تشکیلات غیر سلولی به حساب می آیند وسلول نامیده نمی شوند،بنابراین نمی توانند سلول بنیادی محسوب شوند. ترشح فاکتورهای رشد توسط پلاکت ها سبب می شود که سلول های بنیادی موجود در ناحیه آسیب دیده با تزریق PRP از حالت غیر فعال به حالت فعال در آیند.

مزایایPRP درمانی نسبت به روش های درمانی دیگر

• از سلول های خود فرد استفاده می شود(Autologous PRP)
• یک روش غیر تهاجمی بوده،عوارض آن بسیار ناچیز است.
• اقر و ماندگاری طولانی دارد.
• عوارض احتمالی انتقال بیماری،ابتلا به بیماری های واگیر،پس زدن و عفونت وجود ندارد.
• با توجه به کیت­های مخصوص، روند کاری بسیار ساده و کاملا استریل است.
• نسبت به روش­های مشابه (مثل جراحی های زیبایی ) هزینه زیادی ندارد.
• هم در زنان هم در مردان موثر بوده و هیچ محدودیت سنی و جنسی ندارد.
• این درمان تقریبا بی درد است و بیمار به راحتی آن را تحمل می­کند.
• تقریبا در همه نواحی بدن قابل استفاده بوده و محدودیتی در این زمینه ندارد.
• نگرانی خاصی در مورد غیر استاندارد بودن یا ناشناخته بودن محصول وجود ندارد.
• پذیرش بسیار زیادی از سوی بیمار دارد.
• بیمار نیازی به بستری و استراحت ندارد.
• کم یا زیاد بودن مقدار تزریق خطرناک نیست.
• به روش­های مختلف تزریقی، موضعی و غیره، قابل استفاده است.
• به عنوان یک ماده طبیعی عمل می­کند.
• عدم بروز کانسر و موتاژن بودن
• با توجه به وجود آنتی بادی ها در پلاسما به عنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی عمل می­کند.
• از نظر ایمونولوژی خنثی است و هیچگونه حساسیت یا آلرژی ایجاد نمی­کند.
• به صورت کاملا استریل و از وسایل یک بار مصرف و به صورت بسته انجام می­شود، پس خون با هوای آزاد در تماس نیست.
• در اغلب موارد فقط یک بار انجام می­شود، پس استرس، درد، رفت و آمد، پیگیری و در نتیجه هزینه به شدت کاهش می­یابد.
• کم یا زیاد بودن مقدار تزریق کم اثر یا خطرناک نیست. در بدترین حالت تاثیر نمی­کند و مشکل دیگری ایجاد نمی­شود.
• به غیر از محلول ضد انعقاد، هیچگونه ماده دیگری برای تهیه PRP مورد استفاده قرار نمی­کیرد.
• برای سیستم ایمنی بدن عامل پاتوژن محسوب نمی­شود و عاری از بیماری های قابل انتقالی نظیر HIV و هپاتیت است.

معایب PRP درمانی

• کیفیت یا کمیت نتایج قابل پیش­ بینی نیست. پس از انجام درمان، دیگر همه چیز بستگی به واکنش های سلولی دارد که به وسیله خود شخص یا پزشک معالج قابل کنترل یا تنظیم نمی­باشد. بنابراین ممکن است در بیماران مشابه به نتایج متفاوتی دست یافت.
• برای شروع اثر باید حوصله زیادی داشت. اصولا ترمییم بافت استخوانی و غضروف در بهترین شرایط نیز بسیار وقت گیر بوده و به ماه ها زمان نیاز دارد. گرچه این روش روند ترمیم را سرعت می­بخشد ولی برای دست یابی به اثرات قابل مشاهده باید صبر وتحمل داشت.
• ممکن است به علت های ناشناتخته، پاسخ به درمان دیده نشود و حتی تکرار آن نیز بیثمر باشد.
• این روش با تزریق همراه است پس در حین انجام کار نیز درد مختصر و قابل تحملی وجود دارد.
• امکان آسیب احتمالی و صدمه به اعصاب یا عروق خونی، تشکیل جوشگاه بافتی (          scar ) و کلسیفیکاسیون در ناحیه تزریق وجود دارد.
• فرآیند فعال شدن سلول های بنیادی تا ترمیم بافتی فرآیندی کند و طولانی است تا اثرات درمانی مشاهده شود.
• با توجه به این که در این روش درمانی از سلول های خود فرد استفاده می­شود هیچ گونه عارضه جدی و آلرژی ایجاد نخواهد گردید، ولی عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی، تورم وکبودی مختصر ممکن است دیده شود که به طور کامل طی 24 تا 48 ساعت برگشت پذیر است.

بهتر است در موارد زیر PRP درمانی انجام نشود، یا با نظر پذشک متخصص و احتیاطات لازم انجام گیرد

• کانسرهای پوستی یا سیستمیک
• بیماری های مرمن، دیابت درمان نشده و ایدز
• مصرف داروهای ضد انعقادی مثل آسپرین، وارفارین یا هپارین
• مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
• در طول شیمی درمانی
• بیماریهای خونی حاد یا مزمن مانند سرطان خون
• مبتلایان به اختلالات انعقادی مانند هموفیلی
• بیماریهای پوستی مانند پورفیری
• بیماران دارای اختلالات عملکرد پلاکتی و کاهش تعداد پلاکت
• وجود عفونت در محلی که قرار است مورد درمان قرار بگیرد.
• افراد مبتلا به بیماری اتوایمیون
• مبتلا بودن فرد به بیماری تب دار یا بیماری های که منجر به تب می­شوند.
• بیماران کبدی حاد
• خانم های باردار یا شیر ده
• بیماران مبتلا به عفونت حاد یا مزمن
• بیماران با بیماریهای سیستمیک پیشرفته
• معتادین به سیگار، مواد مخدر و الکل ( تار-Tar موجود در دود سیگار، مهار کننده تولید فاکتور رشد است)
• کبود فیبرینوژن خون
• حساسیت و آلرژی به دارو، بیهوشی با تجهیزات درمانی خاص

PRPچگونه تهیه می­شود؟

قبل از تزریق PRP، مانند سایر روش های درمانی باید در مورد روش کار و مزایا و خطرات بالقوه آن به بیمار اطلاع داده شود. خطرات مرتبط با این روش درمانی از عفونت، خونریزی و آسیب بافت نرم می­باشند. استفاده از روش استریل توصیه می­شود. به طور کلی در شرایطی که نشانه های عفونت یا التهاب موضعی یا سابقه ای بدخیمی وجود دارد ازPRP استفاده نمی­شود. همچنیم انتضارات کوتاه مدت و دراز مدت درمانی به بیمار گوشزد می­گردد. از آنجایی که تزریق PRP باعث التهاب موضعی می­شود، باید پس از انجام تزریق ، بروز درد را انتظار داشت. همچنین طی 2 هفته قبل تا حداقل 2 هفته پس از انجام تزریق، نباید از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نمود تا اثرات فاکتورهای رشد و پاسخ ترمیم بافت مهار نگردد. تعریف کاری PRP، تعداد000/1000 در هر میکرولیتر است که 5 برابر میزان طبیعی پلاکت درخون کامل می­باشد. PRP بطور شایع در آزمایشگاه ها، مطب پزشکی، کلینیک پزشکی و اتاق عمل جراحی تولی می­شود. روش جدا سازی پلاکت تنها به یک دستگاه سانتریفوژ رومیزی نیاز دارد و کمتر از30 دقیقه طول می­کشد. دستگاه های سانتریفیوژ ممکن است از نظر توانایی جداسازی گلبول های قرمز خون از پلاکت ها که به غلظت پلاکت ها اثر میگذارد، همچنین توانایی جداسازی لکوسیت ها از پلاکت ها یا میزان خرد شدن پلاکت ها طی روند سانتریفیوژ که به فعال شدن زودرس پلاکت ها و دگرانولاسیون آن ها منجر می­گردد. با هم تفاوت داشته باشند. استاندارد سازی غلظت و مقدار فرآورده PRP با توجه به این متغیرها دشوار است. بر اساس قانون فیزیک Stoke، سرعت رسوب هر ذره در محیط مایع در پاسخ به نیروی جاذبه زمین، تقرببا با قطر آن متناسب است. بنابراین، یک پلاکت ( با قطر تقریبی 2 میکرومتر) نسبت به گلبول قرمز ( با قطر تقریبی 7 میکرومتر) و گلبول سفید خون با قطر تقریبی (15-7 میکرومتر) در اثر نیروی جاذبه زمین، آهسته تر رسوب می­کند. این پدیده باعث می­شود در حالی که اجزاء جامد ( گلبول قرمز و سفید خون) سریع تر رسوب می کنند، پلاکت ها در مایع به صورت انتخابی معلق باقی بمانند و بنابراین از سایر سلول ها جدا می­شوند.

تهیهPRP با رگ گیری و جمع­آوری حجم خاصی از خون کامل اتولوگ در یک سرنگ یا کیسه حاوی ماده ضد انعقادی بر بالین بیمار آغاز می­شود. با انجام سانتریفیوژ، خون کامل به سه لایه تقسیم می­شود: گلبول های قرمز خون ، پلاسما با پلاکت اندک و فرآورده پلاکت تلغیظ شده که حاوی گلبول های سفید خون است . بطورتپیک، گبول قرمز خون پس از سانتریفیوژ اول دور ریخته می­شود ودر سانتریفیوژ دوم لایه پلاکت تلغیظ می­گردد. مقدار PRP تقریبا معادل 10 درصد از حجم خون کامل ابتدایی می­باشد. تقریبا 3 میلی لیتر PRP از 30 میلی لیتر خون کامل پس از 15 دقیقه سانتریفیوژ با سرعت 3200 دور در دقیقه حاصل می­شود. فرآورده PRP پس از تهیه ، در شرایط استریل نگه داری می­گردد و طی جراحی یا در مطب برای اعمال سرپایی، بلافاصله مصرف می­شود. از آنجایی که حجم آغازین خون کامل مورد نیاز برای تولید PRP در سیستم­های مختلف، متفاوت است ( همچنین وجود یا نبود گلبول های سفید در فرآورده، کیت ها و سانتریفیوژ های مخصوص هر تکنیک) ، لازم است تا از نیروی g صحیح و مدت زمان سانتریفیوژ مناسب برای تولید فرآورده خاص ، اطمینان حاصل گردد. با این حال، حتی هنگامی که پروتکل های خاص PRP استفاده می­شود ( کیت و دستگاه سانتریفیوژ)، غلظت پلاکت در فرآورده های نهایی PRP بین تکنیک های متفاوت یا استاندارد یک حتی دفعات مختلف تکنیک، تفاوت زیادی دارد. یک مطالعه جدید نشان داد فرآورده PRP حاصل از یک تکنیک PRP می تواند تا 50 درصد از نظر غلظت پلاکت تنوع داشته باشد. این تنوع ممکن است عدم یک نواختی در نتایج بالینی حاصل از برخی فرآورده های PRP را توضیح دهد.

در موارد های ارتوپدی، PRP با یک سرنگ دارای سرسوزن شماره 20 یا 22 تحت هدایت اولتراسوند یا با استفاده از شاخص های آناتومیک تزریق می­گردد. خونریزی در محل تزریق، ترومبین لازم برای فعال شدن پلاکت ها را فراهم می­کند. قبل از تزریق می­توان از سوراخ کردن تاندون با سوزن نیز استفاده کرد. در معرض قرار گرفتن کلاژن در بافت­ها نیز به فعال شدن پلاکت ها کمک می­کند. از ترومبین گاوی ، کلسیم یا کلاژن نوع I محلول نیز برای فعال سازی پلاکت ها استفاده شده است. البته معمولا در شرایط جراحی ار کاربرد بی حسی موضعی در ناحیه تزریق PRP اجتناب می­گردد زیرا اثر آن بر میزان موفقیت مشخص نمی­باشد.

چهار گروه از فرآورده های پلاکت تلغیظ یافته پلاکتی معرفی شده اند:

v    فرآورده با لکوسیت اندک یا پلاسمای غنی از پلاکت خالص

v    پلاسمای غنی از پلاکت و لکوسیت

v    لخته فیبرین غنی از پلاکت خالص

v    لخته فیبرین غنی از پلاکت و لکوسیت

عواملی مانند سانتریفیوژ و مدت آن می­تواند بر غلظت پلاکت و ترکیب فرآورده اثر بگذارد. البته هر نوع فرآورده، اثرات زیستی و کاربرد متفاوتی دارد. از آنجایی که جدا کردن پلاکت ها به راحتی امکان پذیر نیست بنابراین با توجه به گستره استفاده از پلاکت ها در تخصص های پزشکی، کیت های گوناگونی ساخته شده است. این کیت ها به طور کلی در دو شکل لوله ای و ظرفی موجود می­باشد.

به طور کلی برای جدا سازی پلاکت ها چهار مرحله وجود دارد: 1 . خون گیری : در این مرحله خون، به میزان اشاره شده در کیت از بیمار اخذ می­گردد و با ضد انعقاد مناسب مخلوط می­شود. 2 . سانتریفیوژ: خون گرفته شده سانتریفیئژ می­شود تا پلاکت ها و پلاسما از گلبول ها جدا شوند. 3 . جداسازی: پلاکت ها و پلاسما از گلبول های خون جدا می­شوند. 4 . فعال سازی و تزریق: با توجه به اینکه خون در مرحله خونگیری با ماده ی ضد انعقاد مخلوط شده و بدین طریق با اتصال سیترات به کلسیم، از فعال شدن پلاکت ها و شروع فرآیند لخته شدن جلوگیری می­شود، لذا متخصصین معتقدند قبل از تزریق پلاکت ها، باید آنها را فعال نمود تا ضمن تشکیل لخته، فاکتورهای رشد نیز آزاد شوند. از گلوکونات کلسیم ( به نسبت یک به ده ) به عنوان فعال کننده استفاده می­شود. فعال سازی سبب آزاد سازی 70 درصد فاکتورهای رشد ذخیره شده ی پلاکتی در عرض ده دقیقه و نزدیک به 100 درصد در مدت یک ساعت می­شود. مقدار کمی نیز در طول مدت زندگی پلاکت ها آزاد می­شود: پس از این ترشح ناگهانی پلاکت ها شروع به سنتز پروتئین های مورد نیاز خود می­نمایند. PRP فعال شده ظرف مدت کوتاهی ( شش تا ده دقیقه ) لخته می­شود و تزریق آن با سرنگ سخت است. تحقیقات جدید نشان داده اند که در صورت تزریق پلاکت بدون فعال سازی، ترشحات بافت موردتزریق ( مانند کلاژن تیپ I ) به عنوان ماده فعال کننده عمل نموده و موجب فعال شدن پلاکت ها می­شود. بسیاری از فاکتورهای رشد، نیمه عمر کوتاهی دارند و بیشترین اثر خود را در ناحیه تزریق به جا می­گذارند. پلاکت ها در طول مدت عمر خود پس از تزریق، کلیه فاکتورهای رشد مورد نیاز را برای ترمیم بافت ساخته و در موضع درمان ترشح می­کنند، فازهای سه گانه ترمیم بافتی یعنی التهاب، تکثیر و تمایز فرآیند ترمیم را شروع نموده و ظرف شش ماه، موضع تزریق را به طور کامل با بافت های بالغ بازسازی می­کنند.

پلاسما

احتمالا پلاسما ثابت ترین جزء بسیاری از فرآورده های PRP می­باشد. پلاسما جزء مایع خون، مایعی قابل توجه است که حاوی یون ها، ملکول های غیر آلی و آلی و بسیاری از پروتئین های موجود در پلاکت می­باشد. پروتئین های پلاسما نیز جزء ضروری برای مکانیسم های ترمیم بافت همبند هستند. پلاسما از این جهت با سرم متفاوت است که پلاسما حاوی فیبرینوژن و گروهی از فاکتورهای انعقادی است. بنابراین وقتی پلاسما با ترومبین مواجه می­شود ( با اضافه کردن ترومبین برونزاد یا تماس با ترومبوپلاستین بافتی) روند انعقاد آغاز و پلاکت ها فعال میگردند. تشکیل لخته فیبرین باعث ایجاد داربستی برای مهاجرت سلول ها می­شود و به عنوان مخزنی برای فاکتورهای رشد عمل می­کند. این روند مشابه آن چیزی است که پس از ایجاد لخته در هنگام خونریزی روی می­دهد. اگر چه نتایج آزمایش ها حاکی از تفاوت قابل توجه بین فعال سازی سلول ها در پلاسمای غنی از پلاکت - PRP و فرآورده ها با پلاکت –PPP اندک است. احتمالا پلاسمای موجود در PRP در ایجاد محیط موضعی مناسب برای ترمیم بافتی، نقش مهمتری ایفا می­کند.

پلاکت ها گروهی از سلولهای خونی هستند که در پاسخ به آسیب بافتی و پارگی عروق فعال می شوند و با ایجاد لخته منجر به انعقاد خون شده و سپس با ترشح پروتئینهای خاصی، ترمیم بافتی را سبب می شوند. ترمیم بافت فرایندی پیچیده  و شامل مراحل مختلف نظیر؛ تشکیل سیمان بافتی، تولید رگ و تبدیل سلولهای بنیادی به سلولهای بافت آسیب دیده. این مسیر توسط مواد ترشح شده از پلاکت ها هدایت می شود و ممکن است برحسب نوع ضایعه، از یک ماه تا چند سال طول بکشد .

مکانیسم عمل

همانطور که یک جراحت موجب فعال شدن پلاکتها و شروع فرآیندی می گردد که نتیجه آن بهبود و ترمیم بافت آسیب دیده است و با توجه به نقش پلاکت ها در تبدیل سلولهای بنیادی به سلولهای ناحیه آسیب دیده،  این موضوع مطرح می شود که اگر پلاکتها بصورت مصنوعی فعال و در موضعی از بدن تزریق شوند، موجب تحریک و شروع فرایند تجدید ساختار بافت در آن موضع خواهند شد. بطور مثال اگر در کنار فولیکول مو تزریق شوند باعث رویش مجدد و طبیعی مو می شوند و در پوست باعث رشد آن و رفع چین و چروک، خطوط و غيره، و در استخوان یا غضروف باعث ترمیم شکستگی یا کندگی یا سائیدگی آنها می شوند.

گلبول های سفید خون

برخی از فرآورده های PRP در بازار حاوی گلبول های سفید خون هستند. اگر چه گلبول های سفید خون نقش کلیدی در فاز اولیه التهاب ایفا می­کنند ( برداشتن باکتری ها و بقایای سلولی) اما در مورد فواید احتمالی یا ممنوعیت وجود آنها در فرآورده های PRP، تردید قابل توجه ای وجود دارد. بصورت معمول وقتی محققین از فرآورده PRP با لکوسیت اندک صحبت می­کنند، فرآورده ای را توصیف می­کنند که لکوسیت های آن عمدتا برداشته شده و بنام PRP– خالص یاP-PRP نامیده می­شود. PRP غنی از لکوسیت ( چه به صورت عمدی تولید شود یا به علت عدم حساسیت روش تولید نتوان بین پلاکت ها و لکوسیت ها در لایه Butty Coat افتراق قائل شد) به عنوان L-PRP یا –PRP لکوسیت نامیده می­شود. از آنجایی که مطالعات اندک، غلظت لکوسیت را در فرآورده مورد استفاده­ شان اعلام کرده اند، نمی­توان اثرات غلظت لکوسیت در کارایی PRP را بطور مشخص بررسی نمود. مطلب چالش برانگیزی دیگر در این زمینه، تنوع روش های تولید فرآورده های PRP است که از نظر وسایل ، کیت ها، پروتکل ها و روش های سانتریفیوژ با هم تفاوت دارند. مشخص شده است که فرآورده L-PRP می­تواند در محیط آزمایشگاه ، باکتری های اشرشیاکولی و استافیلوکوک طلایی را مهار کند اما در همان مطالعه اعلامشده است که این فرآورده اثری بر رشدکلبسیلا پنومونیه و انتروکوک فکالیس نداشته و فعالیت پسودو موناس آئروژینوزا را در واقع، افزایش داده است. مطالعه جدید دیگری گزارش کرده ژل پلاکت-اکوسیت (ترکیبی غنی از لکوسیت وپلاکت) اثر ضد میکروبی قوی تری بر استافیلو کوک طلایی نسبت به PRP دارد که نشان می دهد لکوسیت ها ممکن است اثرات ضد باکتریال PRP را افزایش دهند.در یک مطالعه آینده نگر،تصادفی ودو سوکور مشخص شد ژل پلاکت-لکوسیت باعث بی دردی بهتر وبهبود عملکرد عضو پس از جراحی باز نسبت به گروه کنترل می شود. علی رغم این گزارش های مثبت، مشخص گردیده که لکوسیت ها، متالوپروتئینازهای ماتریکس و رادیکال های آزاد اکسیژن را رها می سازند که می توانند در فاز حاد التهاب، آسیب عضلانی پس از ضربه را افزایش دهند. بنابراین نگرانی در مورد اثر مهاری لکوسیت های موجود در PRP بر روی ترمیمم بافت، حداقل در برخی از بافت ها ویا در بعضی مراحل ترمیمم بافت وجود دارد. برخی محققین نیز ادعا کرده اند برخی فاکتور های L-PRP ممکن است نسبت به PRP خالص، درد بیشتری ایجاد کنند.

اثرات مثبت یا منفی فرآورده ها را نمی توان به همه ی بافت ها و همه شرایط بالینی، تعمیم داد و فرآورده های L-PRP ممکن است در برخی شرایط، مفیدتر باشند و فرآورده های P-PRP یا P-PRF در شرایط دیگری تاثیر بیشتری داشته باشند. البته در مورد وجود لکوسیت ها در فرآورده های PRP، دلایل منطقی وعلمی وجود ندارد و وجود آن ها به علت آن است که فناوری مورد استفاده نمی تواند به طور کامل این سلول ها از فرآورده PRPجدا سازد.

ترومبین برونزاد

محتوی سیتوکین پلاکت ها درون گرانول هایشان است تا آنکه پدیده ای باعث فعال شدن پلاکت وترشح این فاکتور ها شود.فعال سازی پلاکت ممکن است به روش های مختلف مانند نیروهای فشاری ناشی از جبران مایع، تماس با موادی مانند کلاژن رشته ای وغشای پایه سلول ها و ترومبین آغاز شود. ترومبین نوعی سرین پروتئاز است که از پروترومبین در اثر فاکتور Xa و Va بوجود می آید.ترومبین غیر از تبدیل فیبرینوژن به فیبرین، پلاکت ها را نیز فعال می کند و موجب رها سازی گرانول های آلفا از آن ها می شود.

در اکثر پروتکل های جدید تهیهPRP ،از ترومبین اتولوگ یا گاوی با یا بدون کلراید کلسیم استفاده می شود تا پلاکت ها فعال گردند.ژله ای شدن محلول PRP برای قرار دادن آن در محل مورد نظر بدون ریخته شدن در بافت های اطراف، ضروری است.با این حال، ترومبین گاوی نیز بدون عارضه نیست. واکنش های مضر نسبت به ترومبین گاوی عبارتند از : خونریزی، ترومبوز و واکنش ایمنی. اکثریت بیماران پس از تماس با این ترکیب، بر علیه پروتئین های انسانی آنتی بادی می سازند. استفاده از ترومبین گاوی در موش سبب ایجاد واکنش شبیه لوپوس وتولید آنتی بادی بر ضد ترومبین، پروترومبین، فاکتور V و کاردیولپین شده است.

سطح بالای ترومبین می تواند باعث فعال سازی و پلیمریزاسیون سریع شود وممکن است شبکه فیبرینی به وجود آورد که نسبت به شبکه فیبرین به وجود آمده در وضعیت فیزیولوژیک، سخت تر بوده، کمتر می تواند از مهاجرت سلول ها حمایت کند وسیتوکین ها را در خود به دام می اندازد. برای به حداقل رساندن خطر واکنش ایمنی با استفاده از ترومبین، برخی محققین تنها از کلراید کلسیم برای فعال سازی استفاده می کنند. فعال کننده دیگری که اخیرا گزارش شده است کلاژن انسانی تیپI است. استفاده از کلاژن تیپI باعث می شود جمع شدن لخته کمتر گردد، ولی میزان رهاسازی فاکتور های رشد پلاکتی ad- وفاکتور رشد آندوتلیال عروق با استفاده از کلاژن نسبت به ترومبین، تفاوتی نمی کند.

میزان جمع شدن لخته از نظر تولید داربست برای ترمیم رخم اهمیت دارد. در یک مطالعه بالینی مشخص گردید فعال سازی پلاکت ها با کلاژن، باعث رها سازی مداوم تر فاکتورهای رشد در محیط آزمایشگاه نسبت به ترومبین می شود. زمانی که PRP به بافت همبند تزریق می شود با ترومبوپلاستین تماس پیدا می کند و

پلاکت های فعال شده، تشکیل داربست فیبرینی آغاز می گردد. بنابراین نیاز به فعال سازی پلاکت با ترومبین برونزاد قبل از تزریق، مشخص نیست. در واقع یک مطالعه جدد نشان داده است فعال سازی PRP با ترومبین برونزاد ممکن است اثر تخریبی بر فعالیت زیستی فاکتور های رشد داشته باشد. مطالعه دیگر در بدن موجود زنده نشان داد فعال سازی پلاکت با ترومبین برنزاد موجب رهاسازی مقدار زیادی ترومبین از فرآورده PRP می شود که به نوبه خود اثرات زیستی PRP فعال شده با ترومبین را نسبت بهPRP فعال نشده، کاهش می دهد.

آگاهی از این موضوع حائز اهمیت است که به محض فعال شدن پلاکت ها، بلافاصله ترشح فاکتورهایرشد آن ها آغاز می شود.تقریبا 70 درصد فاکتور های رشد پلاکتی طی 10 دقیقه پس فعال شدن پلاکت ترشح می شود وتقریبا 100 درصد آن ها طی یک ساعت ترشح شده اند. از آنجایی که نیمه عمر اکثر فاکتورهای رشد در حد دقیقه تا ساعت می باشد، فعال سازی PRP برونزاد ممکن است مواجهه سلول های هدف با این فاکتور ها را نسبت بهPRP فعال نشده با ترومبین، کاهش دهد. با این حال نتایج زیستی نهایی فعال سازی PRP با ترومبین در ترمیم بافت همبندی هنوز مشخص نشده است.

In Vitro وIn Vivo

بی شک همه گروه های علوم پزشکی به معنای اصطلاحات In Vitro و In Vivo در تحقیقات پزشکی برخورد کرده اند. تحقیقات In Vitro یعنی تحقیقات آزمایشگاهی وتحقیقات In Vivo یعنی تحقیقات کلینیکی.In Vitro در لاتین یعنی داخل شیشه یا داخل موجود غیر زنده.این موضوع در کاتالوگ و نیز بر حسب لوله هی آزمایشگاهی، با عنوان (IVD ) یا For In Vitro Dignostic Utic یعنی کاربردی برای تشخیص آزمایشگاهی به صراحت نوشته شده است، زیرا جنس و محتویات این لوله ها ممکن است باعث تولید مواد سمی در محصولات آن ها گردد. لوله های سیتراته و حاوی ضد انعقاد های آزمایشگاهی و انواع دیگر لوله های مورد استفاده در آزمایشگاه های تشخیص طبی، دارای مجوز استفاده In Vitro است یعنی فقط کاربرد آزمایشگاهی دارد و محصول حاصل از آن را نمیتوان بصورت بالینی در موجودات زنده از جمله انسان تزریق و استفاده کرد. کالایی که دارای مجوز In Vivo است یعنی کاربرد بالینی دارد و محصول حاصل از آن ها را می توان بصورت کلینیکی در موجودات زنده از جمله انسان تزریق و استفاده نمود.

تعداد زیادی از کیت های تهیه PRP، که در بازار ارائه شده اند، حاوی لوله های آزمایشگاهی معمول (ژل دار یا بدون ژل )، هستند که صرفا دارای مجوز استفاده In Vitro است. در ضمن ژل ممکن است در واکنش با پلاسمای بیمار باعث تولید مواد سمی در PRP شود.

شرایط استاندارد جداسازی پلاکت وتهیهPRP

• ترکیب PRP با تکنیک تهیه آن تغییر می کند. اگر چه همه فراورده های PRP واجد یک سری از فاکتورهای رشد هستند، اما غلظت نسبی هر فاکتور می تواند در فرآورده های مختلف متفاوت باشد. حتی با پرروتکل های اختصاصی تهیه PRP مورد استفاده غلظت پلاکتی در فرآورده نهایی PRP نه تنها در بین تکنیک های مختلف تفاوت دارد، بلکه در یک تکنیک مشخص هم متفاوت است. یک مطالعه اخیر نشان داده که با استفاده از یک تکنیک خاص، غلظت پلاکتی در فرآورده PRP نهایی می تواند حتی تا 50 درصد متفاوت باشد. این تفاوت ها ممکن است نتایج بالینی متضاد را بعد از استفاده بالینی از فرآورده های PRP توضیح دهد.
• برای تهیه PRP پیروی از اصول علمی و استفاده از کیت استاندارد الزامی است. کیت های استحصال پلاسمای غنی از پلاکت، گوناگون می باشد ولی انتخاب صحیح کیت استاندارد، همراه با رعایت شرایط استاندارد جداسازی وتغلیظ پلاکت، برای دستیابی به منافع حداکثر درمان بسیاری حائز اهمیت است. همچنین تهیه PRP باید به گونه ای باشد که پلاکت ها آسیبی نبینند تا وقتی که تزریق شدند پلاکت های سالمی باشن
• انتخاب رگ مناسب که بتواند به اندازه کافی ومناسب بدون ایجاد فشار خون گیری نمود،حائز اهمیت فراوان است و در این زمینه برای تهیه پلاکت باید رگی را انتخاب نمود که بتوان خون کافی را برای تهیه PRP تامین نماید.
• نمونه گیری از بیمار بایستی در شرایط مناسب وبه دوراز استرس، در مدت زمان مناسب صورت پذیرد.بدین معنا که همواره از ایجاد حتی کوچکترین لخته در نمونه بایستی اجتناب گردد. در ضمن هر چه طول زمان خون گیری کوتاه باشد، آسیب وتحریک پلاکتی کمتر رخ می دهد.
• تنها یک سوزن برای خون گیری استفاده شود، تا احتمال فعال شدن پلاکت ها کاهش یابد. اگر خون گیری یک نواخت نیست ویا لازم است سوزن در رگ چرخانده شود از محل دیگیری برای خون گیری استفاده گردد.اگر خون گیری بیمار دشوار است، برای هدایت سوزن باید از سونوگرافی کمک گرفت. با کاربرد روش استریل، خون وریدی در سیستم بسته در سانتریفیوژ گذاشته شود. بهتر است این کار در دمای اتاق بوده وکمترین دستکاری صورت گیرد.
• اگر چند PRP برای بیماران بطور هم زمان آماده شده باشد، بر چسب مناسب زده شود تا امکان تزریق اشتباه وجود نداشته باشد.
• پلاکت ها به استرس بسیار حساس بوده واگر در حین جدا سازی درست جدا نشوند، قبل از تزریق، گرانول های حاوی فاکتورهای رشد را به داخل پلاسما رها می­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­کنند.تزریق چنین محصولی، تزریق پلاسمای فاقد عوامل مفید ودرمان کننده است. گر چه در ابتدا به دلیل ادم حاصله ممکن است که بعلت تورم در ناحیه چروک باعث بهتر شدن چروک ویا از بین رفتن تیرگی زیر چشم شود ولی در حقیقت، پروسه درمان وتحریک دائمی فیدروبلاس ها اتفاق نمی افتد.
• جهت جلوگیری از رخداد آسیب ومرگ سلولی پلاکتی و همین طور ممانعت از بروز همولیز، استفاده از سر سوزن استاندارد با قر بزرگ(^G19) که جهت تهیه فراورده های خونی بکار می رود الزامی است.خون گیری با سوزن ریزتر، خطر همولیزم وتخریب پلاکتی را در زمان خون گیری افزایش می دهد.
• تهیه خون باید بدون ایجاد فشار منفی و فقط با نیروی جریان طبیعی خون و جاذبه صورت گیرد که این امر با استفاده از کیسه های استاندارد تهیه پلاکت امکان پذیر است. گرفتن خون با فشار مکش (مانند انچه که در هنگام خون گیری با سرنگ پیش می آید) ونیز استفاده از سر سوزن معمولی وبا قطر کم، مرگ سلولی وتخریب پلاکت ها را به دنبال خواهد داشت.
• موج دار بودن سطح داخلی کیسه های تهیه پلاکتی استاندارد باعث حرکت آرام و لغزیدن گلبول های قرمز و پلاکت ها در داخل کیسه شده و سدی در برابر ورود پر سرعت خون به درون کیسه است. ورود آرام خون از تخریب سلولی جلوگیری می کند و حداقل همولیز را سبب می گردد.
• استفاده از سدیم سیترات به عنوان ضد انعقاد سبب کاهش PH و اسیدی شدن محیط می گردد. این ضد انعقاد فقط مصرف آزمایشگاهی ( in vitro) دارد و جهت کاربری انسانی ممنوع است همچنین ضد انعقاد مصرفی جهت تهیه PRP بر روی میزان پلاکت استحصالی و شکل پلاکت های بدست آمده نیز تاثیر فراوانی دارد.ضد انعقاد موجود در کیسه های تهیه پلاکت استاندارد، CPD-A1 است ومحلولی تزریقی ( مورد استفاده انسانی ) می باشد.
• ضد انعقاد CPD-A1 حاوی دکستروز، فسفات و آدنین است. سیترات از طریق جمع کردن کلسیم از محیط از انعقاد جلوگیری به عمل می آورد و دکستروز برای متابولیسم انرژی پلاکت در طی دوره نگه داری ضروری است و از لخته گلوکز و به دنبال آن کاهش مشخص نوکلئوتیدی های آدنین که همراه با از دست رفتن حیات پلاکتی است، ممانعت می کند. از اسید آمینه آدنین در CPDA1 جهت تولید مولکول آدنوزین تری فسفات (ATP) استفاده می شود.
• به علت اینکه محلول ضد انعقاد نباید به مدت طولانی در معرض نور قرار گیرد، کیسه های انتقال خون قبل از خون گیری داخل بسته بندی فویل آلومینیومی هستند. کیسه های کیت استاندارد تهیه پلاکت نیز در کیسه های فویل آلومینیومی می باشند.
• سانتریفیوژ مورد استفاده جهت استحصال و تغلیظ پلاکتی باید استاندارد و کالیبر باشد و تعداد دور آن در دقیقه(rpm) باید همان دوری باشد که مانیتور دستگاه آن را نشان می دهد. بالانس نبودن لوله ها و ایجاد لرزش در سانتریفوژ، نوسانات دور و کم شدن تدریجی سرعت سانتریفوژ باعث می گردند پلاکت ها به طور کامل جدا نشوند.برای نتیجه بهتر بایستس از سانتریفیوژی استفاده نمود که بازوهایش به صورت 180 درجه باز شوند. رعایت شرایط استاندارد سبب دست یابی به تعداد حداکثر ممکن پلاکت ها خواهد شد.
• جداسازی اولیه پلاسمای حاوی پلاکت با سرعت 1200 دور در دقیقه و به مدت 15 دقیقه (soft spin) صورت می گیرد. تغلیظ بیشتر این فرآورده با سرعت 2600 دور در دقیقه و به مدت 5 دقیقه (hard spin) خواهد بود.
• جدا سازی پلاکت باید در دمای 22 تا 25 درجه سانتی گراد باشد. برای همین انتظار حداقل ده دقیقه ای بعد از خون گیری تا شروع سانتریقیوژ (برای رسیدن دمای خون 37 درجه سانتی گراد به دمای اتاق 22 درجه سانتی گراد) باید رعایت شود. بعد از جداسازی پلاکت ها، دادن زمان استراحت ( rest time) به پلاکت ها الزامی است تا پلاکت هایی که در طی فرآیند سانتریفیوژ دچار تجمع (aggregation) شده اند، مجددا به حالت سوسپانسیون یکنواخت درآیند.
• به علات حساسیت پلاکتی، باید سانتریفیوژ کردن خون و تلغیظ پلاکتی در دور پایین و زمان طولانی باشد. این حالت ضمن حفظ بهتر پلاکت ها، از تشکیل بافی کوت حتی الامکان جلوگیری می­کند. پلاکت های حاصل در داخل پلاسما شناور بوده و با چشم غیر مسلح در محلول پلاسما به صورت "ابر پلاکت"یا "گرداب پلاکتی" (swirling) قابل مشاهده اند.  
• یکی از آسان ترین راه ها برای تشخیص کیفیت پلاکت های استحصالی ،بررسی گرداب پلاکتی است.هنگامی که پلاکت ها به صورت معلق در آیند باید در مقابل نور، حالت ابری و گردابی را نشان دهند.وجود این حالت، بیانگر حالت دیسکوئیدی پلاکت و کیفیت بالای پلاکت های جدا شده است. مزیت این تست، این است که به راحتی در مطب، در بخش بیمارستانی یا در کنار تخت بیمار، قبل از تزریق PRP قابل انجام است. همچنین آموزش افراد دخیل در درمان با PRP جهت مقایسه پلاکت های با کیفیت و سالم با پلاکت های بدون عملکرد و پلاکت های بدون عملکرد و پلاکت هایی که در حین خون گیری یا سانتریفوژ تخریب شده اند، بسهولت امکن پذیر است. این گونه پلاکت ها از شکل دیسکوئید و قرص مانند به شکل کروی در آمده اند و نمی توانند نور را منعکس کرده، حالت گردابی را نشان دهند.
• تمامی فعل و انفعالات تهیه پلاکت در درون کیسه کیت استاندارد انجام می گیرد و فقط لوله های استریل و فاقد فعال کننده جهت جداسازی استفاده می شوند.
• استفاده از لوله های ژل دار (Gel Base) جهت جداسازی سلول های خونی از یکدیگر، نیاز به سانتریفیوژ با سرعت بالا دارد که مغایر با اصل جداسازی پلاکت ها در شرایط آرام و با سرعت پایین است. همچنین امکان آلوده شدن پلاکت ها به ژل در هنگام کشیدن پلاسمای حاوی پلاکت وجود دارد.
• کمبود اکسیژن بر متابولیسم پلاکت ها موثر است. بنابراین تولید کنندگان کیسه های پلاکتی، این کیسه ها را از پلاستیک ویژه و با رعایت نسبت سطح به حجم مناسب (in vivo Grade) می سازند که امکان تبادل گازی بین داخل و خارج کیسه امکان پذیر باشد.
• استریل بودن پروسه کاری و لوازم مورد استفاده برای تهیه PRP خیلی مهم است. لوازم مصرفی و مایعات مورد نیاز مانند محلول ضد انعقاد ( CPD-A1) و فعال کننده پلاکتی باید در بخار c121 توسط اتوکلاواستریل و ضد عفونی شوند. تزریق مایعات غیر استریل که با روش های غیر استاندارد آماده شده اند، سبب بروز عفونت در محل تزریق می گردد. ( استریلیزاسیون بخار استریل در c121 برای کلیه مایعات تزریقی الزامی است)
• پلاکت تهیه شده توسط کیسه های استاندارد را می توان قبل از فعال سازی ( اضافه کردن اکتیواتور- گلوکونات کلسیم ) به مدت سه روز در دمای اتاق و با استفاده از روتاتور نگه داری نمود. در طول مدت نگهداری، لازم است پلاکت ها چرخانده شوند تا تبادل گازها تسهیل شده و از تجمع پلاکت جلوگیری شود.
• فعال سازی و لخته شدن PRP باید فقط در هنگام مصرف آن انجام شود. لخته شدن سبب آغاز ترشح فاکتورهای پلاکتی می شود.
• تعداد و کیفیت پلاکت های تهیه شده با استفاده از کیسه های استاندارد به حدی است که تعداد مورد نیاز در اعمال زیبایی، جراحی فک و صورت، روماتولوژی، ترمیم زخم ها و سوختگی و تهیه ژل حاوی کلاژن و پروتئین را به راحتی پوشش داده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.

چند نکته مهم

• به نظر می رسد که هر چه تعداد پلاکت بالاتر باشد، عملکرد عوامل رشد و نتایج بالینی بهتر است، با این حال این امر هنوز به طور کامل مشخص نشده است. Graziani و همکارانش نشان دادند که شمارش PRP 5/2 برابر پایه مناسب بوده و شمارش پلاکت بالاتر از این ممکن است اثر مهاری داشته باشد و در این زمینه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. البته در برخی مقالات ذکر شده است که تغلیظ پلاکت باید به میزان 4-6 برابر باشد تا دست یابی به تعداد کافی پلاکت ممکن شود.
• برخی محققین ادعا کرده اند، مشخصPRP، غلظت پلاکتی 1 میلیون پلاکت در هر میکرولیتر است. از آنجایی که محدوده طبیعی تعداد پلاکت ها در خون کامل افراد سالم بین000/150 تا 000/350 عدد در هر میکیرولیتر متغیر است، بر اساس ایت تعریف غلظت پلاکت در PRP بین 3 تا 5 برابر پایه در خون کامل خواهد بود. این تعریف عمدتا بر اساس تجربیات انجام شده در بدن موجودات زنده مشخص گردیده است که اثرات زیستی مفید با استفاده از PRP حاوی1 میلیون پلاکت در هر میکرولیتر حاصل می شود. همچنین نشان داده شده است غلظت پلاکتی پایین تر، باعث پاسخ کمتر می شود وغلظت های بالاتر می تواند اثرات مهاری داشته باشد. با این حال، برخی مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند تحریک فیبروبلاست ها جهت افزایش تکثیر می تواند در غلظت های پلاکتی پایین تر ( 5/2) بصورت بهینه انجام شود. تنوع بین پروتکل های مورد استفاده ( یعنی نوع فاکتور های رشد مورد استفاده و حساسیت نسبت به آن ها ) می تواند این تفاوت بین نتایج را توضیح دهد.یک مطالعه جدید نیز کاهش بیان گیرنده های فاکتور رشد را در فیبروبلاست های لیگامان ها با افزایش سن مشخص نمود. بنابراین، تنها وجود فاکتور های رشد، سطح ترمیم بافتی را معین نمی کند، بلکه وجود سلول های هدف و توانایی آن ها در استفاده از این فاکتورها نیز تعیین کنند می باشد.
• بر اساس صلیب سرخ امریکا، تعداد پلاکت در PRP باید مساوی یا بیشتر از 10¹⁰ ×5/5 پلاکت در هر 50 میلی لیتر باشد، یعنی غلظت پلاکت نسبت به خون کامل 2 تا 7 برابر بیشتر است. بر اساس برخی گزارش ها، فواید بالینی پلاکت تغلیظ شده با غلظت چهار برابر خون کامل، بطور قابل پیش بینی بدست می آید، اما شواهد علمی زیادی در این زمینه وجود ندارد و فرآورده های با غلظت پایین تر هم ممکن است فایده بالینی داشته باشند.
• مطالعات in vitro نشان می دهد که منحنی دوز – پاسخ بیشتر فاکتور های رشد خطی نیستند و سرانجام به سطح بدون پاسخ می رسند و این مرحله ای است که گیرنده های سطح سلولی برای یک فاکتور رشد به خصوص به طور کامل اشغال شده است. این افزایش غلظت فاکتور های رشد هیچگونه تاثیر اضافی ندارد. از طرف دیگر برخی فاکتورهای رشد می توانند در واقع تولید اثر مهاری نمایندبر روی عملکرد سلولی هنگامی که به غلظت بیش از حد مورد نیاز می رسند.

• فرآورده های PRP از نظر مقدار پلاکت ها ( فاکتورهای رشد ) متنوع هستند. غلظت نهایی پلاکت ها در فرآورده PRP بر حسب حجم آغازین خون کامل گرفته شده، کارایی جداسازی پلاکت ها و حجم پلاسمای نهایی مورد استفاده جهت معلق ساختن پلاکت ها، متفاوت خواهد بود.مثالی از این تفاوت، با جمع آوری ml40 خون کامل از فردی با تعداد پلاکت طبیعی ul/000/0/250 با استفاده از تکنیکی با 70 درصد کارایی جداسازی پلاکت ها و سپس معلق ساختن پلاکت ها در ml4 پلاسما بدین صورت خواهد بود:

ml40 خون کامل ×ul /پلاکت 000/250=10 بیلیون پلاکت

70درصد کارایی جداسازی × 10 بیلیون پلاکت =7 بیلیون پلاکت

7 بیلیون پلاکت معلق در ml4 پلاسما = ul / پلاکت 000/750/1

این فرآورده PRPیعنی هفت برابر افزایش غلظت پلاکت ها در فرآورده ی حاصله نسبت به خون کامل.

واضح است تغییر یکی از متغیر فوق(یعنی حجم خون گرفته شده در ابتدا، کارایی جداسازی پلاکت ها و حجم نهایی پلاسمای مورد استفاده جهت معلق سازی پلاکت ها ) می تواند به نسبت، غلظت پلاکتی نهایی را تغییر دهد. همچنین،تغییرات طبیعی در غلظت پلاکت ها در افراد مختلف و تغییر پارامتر های پلاکتی طی شبانه روز نیز می تواند بر کیفیت فرآورده نهایی اثر بگذارد. حتی تعیین تعداد پلاکت ها در فرآورده های نهایی نیز نمی تواند ویژگی دقیق فرآورده تجویز شده را تضمین نماید. زیرا مطالعاتی نشان داده اند ارتباط ضعیفی بین غلظت پلاکت و غلظت فاکتورهای رشد در برخی فرآورده های PRP وجود دارد.

• توانایی استفاده از پلاکت های اتولوگ بر رساندن غلظت بالای فاکتورهای رشد به یک محل، دلیل استفاده و تهیه PRP برای تسهیل ترمیم بافت همبند بود. چندین مطالعه آزمایشگاهی نشان دادند پاسخی وابسته به دوز بین تحریک کموتاتی، میتوژنیک و سنتتیک ناشی از فاکتورهای رشد موجود در پلاکت و انواع سلول های عروقی و بافت همبند وجود دارد. با این حال چندین مطالعه آزمایشگاهی نیز نشان دادند منحنی های دوز – پاسخ در مورد اکثر فاکتورهای رشد، خطی نیست و در نهایت به سطح بدون پاسخ می­رسد و این مرحله ای است که گیرنده های سطح سلولی برای برای یک فاکتور رشد به خصوص به طور کامل اشغال شده است. در این زمان، افزایش غلظت فاکتورهای رشد، دیگر اثری نخواهد داشت. افزایش غلظت برخی فاکتورهای رشد نیز اثرات مهاری بر عملکرد سلول ها دارند. از آنجایی که ارتباط بین دوز – پاسخ به نوع فاکتور رشدو نوع سلول وابسته است، غلظت دقیق پلاکت ها ( وفاکتورهای رشد آن ها ) برای بهینه سازی روند ترمیم بافتی هنوز مشخص نشده است.
• پروتکل های درمانی برای استفاده از PRP متفاوت است. استفاده مستقیم از آن، تزریق یک بار یا چند باره ی آن، استفاده به صورت ژل و یا به صورت اسفنج کلاژن، روند های درمانی متعدد استفاده از آن هستند.
• PRP تقریبا بی درد است و بیمار به راحتی آن را تحمل می­کند لیکن در صورت حساس بودن بیمار، می­توان نیم ساعت تا 45 دقیقه قبل از درمان، از کرم های بی حسی موضعی بهره برد.
• بیمار نباید 36 ساعت قبل از خونگیری آسپرین یا محصولات حاوی آسپرین را دریافت کنند، زیرا آسپرین و برخی از داروها ی دیگر می­توانند باعث اختلال مولکول برگشت ناپذیر پلاکت شوند.
• جداسازی پلاکت ها و تهیه PRP باید سریعا بعد از خون گیری صورت گیرد تا از انتشار فاکتورهای پلاکتی به داخل پلاسمای فاقد پلاکت –PRP جلوگیری شود.
• PRP را نباید مدت زمان زیادی نگه داشت زیرا سوخت و ساز پلاکت ها در بیرون از بدن نیز ادامه دارد و در صورت عدم استفاده از کیسه های استاندارد خون گیری، فقدان اکسیژن موجب می­شود پلاکت ها رو به سوخت و ساز غیر هوازی بیاورند. این کار موجب تجمع اسید لاکتیک و افت سریع PH می­شود و چنانچه PH به کمتر از 6 برسد، پلاکت ها به طور غیر قابل برگشت از حالت دیسکی شکل خارج شده و به شکل کروی همراه با پاهای کاذب در می­آیند. این پدیده تخلیه شدن گرانول های پلاکت ها شده و عملا آن ها را غیر قابل مصرف می­سازد استانداردهای PH ، AABB را حد 2/6 یا بیشتر لازم می­داند.
• تاثیر PRPدر ترمیمم زخم ها وابسته به متغییرهایی نظیر غلظت پلاسما، حجمPRP تولیدی، وسعت و نوع جراحت و مهمتر از این ها شرایط بالینی بیمارا است.
• در صورت استفاده از PRP در جراحی، لازم است خون مورد نیاز برای تهیه آن، قبل از عمل از بیمار گرفته شود، زیرا در طول جراحی پلاکت ها در موضع تحت جراحی تجمع می یابند. در نتیجه حجم پلاکت داخل خون تا اندازه ای کاهش می یابد.
• اگر چه PRP روشی موثر در جوان سازی پوست است ولی نباید انتظار اثرات معجزه آسا بر چروک خیلی قدیمی و عمیق داشت. این روش درمانی جایگزین دیگر روش های درمانی نیست، بلکه یک روش درمانی مکمل و کمک کننده همراه با دیگر روش ها است.
• تزریق PRP در عروق خونی ممنوع و خطر آفرین است.
• پس از انجام PRP درمانی، پاسخ درمانی بستگی به واکنش های سلولی دارد. این واکنش ها توسط پزشک یا خود فرد قابل کنترل یا تنظیم نیست.
• PRP درمانی باید در مراکز معتبر درمانی و کلینیک های مجهز زیر نظر پزشکان متخصص انجام شود تا خطری متوجه بیمار نباشد.
• خوشبختانه روند تهیه PRP ساده است.بدین منظور به بیماران توصیه می­شود. از یک تا دو هفته قبل از تزریق PRP مصرف ویتامین هایی که فیبروپلاست ها را تحریک کرده و موجب تولید بیشتر کلاژن می­شوند را شروع نمایند. بدین منظور استفاده از ویتامین C و D سودمند است.
• PRP را می­توان توسط ترومبین، کلرید / گلوکونات کلسیم یا آسیب ترومایی به صورت خارجی فعال کرد. پس از اینکه PRP فعال شد، تشکیل شبکه فیبرینی آغاز می­گردد که سبب جامد شدن پلاسما و ایجاد لخته فیبرینی می­شود. اگرPRP بیشتر از حالت فیزیولوژیک فعال شود هر چند ممکن است برای اعمال جراحی مفید باشد، اما به علت غلظت زیاد PRP در هنگام تزریق به بافت نرم مطلوب نیست.
• بسیاری از فاکتورهای رشد نیمه عمر کوتاعی دارند، بنابراین بیشترین اثر زمانی است که درست قبل از تزریق فعال شوند، تا بیشترین اثر را داشته باشند. نیمه عمر متفاوت فاکتورهای رشد تعیین کننده آن است که PRP با چه سرعتی پس از فعال سازی تزریق شود.
• کلاژن فعال کننده طبیعی PRP است، بنابر این زمانی که PRP در بافت نرم مورد استفاده قرار می­گیرد، نیازی نیست که PRP به طور خارجی قبل از تزریق فعال شود.
• تفاوت در فرآورده های PRP موجود در بازار سبب گیجی زیادی در جامعه شده است که نه تنها شامل ارزیابی فواید بالقوه بالینی با استفاده از آن شده بلکه سبب گردیده در مورد ادعاهای مطرحه شده در مورد هر فرآورده شک شود. برخلاف تجویز دارویی که استانداردها برای کیفیت، خلوص، قدرت، ثبات بوسیله فارماکوپه ها ارائه شده است، در مورد PRP و فرآورده های مرتبط با آن چنین نگاهی و بنابراین چنین تضمینی وجود ندارد.
• به خاطر اینکه همه فرآورده های PRP مشابه هم نیستند، موفقیت یا عدم موفقیت یک فرآورده PRP برای یک مورد پاتولوژیکی خاص در مورد سایر فرآورده های PRP قابل تعمیم نیست.
• اگر پزشک از مواد بی حس کننده ی موضعی در محل تزریق PRP استفاده می­کند، ممکن است در برخی افراد عوارض و واکنش هایی دیده شود. در این موارد بهتر است از بیمار در مورد داشتن سابقه حساسیت یا آلرژی به دارو یا ماده ی خاص پرسش گردد.

نویسنده : کتاب جامع پی آر پی