طب سوزنی بیش از هزاران سال است که در چین جهت درمان سردرد استفاده می شود و در چند دهه اخیر کشورهای غربی به خوبی در درمان میگرن از این روش استفاده می کنند. به دنبال روند رو به رشد استفاده از طب سوزنی انجمن سردرد امریکا پیشنهاد کرده است که این روش نقش مهمی در درمان میگرن دارد، بدون اینکه عوارض جانبی داشته باشد.

سازمان جهانی بهداشت WHO استفاده از طب سوزنی را در درمان میگرن تایید کرده است و البته خاطر نشان کرده است که به مهارت فردی بستگی زیادی دارد.

برای دانستن تاریخچه طب سوزنی دانستن تئوری Qi لازم است که ارتباط متقابل بین سوزن طب سوزنی و انرژی Qi بدن را توضیح می دهد. Qi یک کلمه غیر قابل ترجمه است البته ترجمه هاي خوب و رسايي دارد زيرا Qi  به معناي نيروي حياتي جاري است و به طور معمول انرژی کلی بدن را شرح می دهد و پتانسیل تبدیل یک مرحله به مرحله دیگر است، اما اغلب به عنوان انرژی حیاتی بدن توضیح داده می شود، Qi در طول زندگی از سه منبع به دست می آید air Qi ,grain Qi ,original Qi.

پس از شکل گیری Qi اعتقاد بر این است که در میان بدن از ارگان های عمقی به پوست سطحی با اتصالات شعاعی جریان دارد و با یک رابطه متقابل بین نیروهای هماهنگ و نا هماهنگ در طب سوزنی چین مشخص می شود به نام yin و yang.

Yang در ارتباط با قدرت، نور و عضلانی بودن درک می شود و yin با انعطاف پذیری، پذیرندگی، باران و stillness  همراه است. در یک شرایط سلامت خوب yin و yang در تعادل با هم هستند. در شرایط سلامت ضعیف در نتیجه فراوانی، انسداد یا بلوک Qi تعادل متقابل بین yin و yang به هم می خورد. به طور مثال با بلوک جریان Qi درد احساس می شود. بر اساس تئوری Qi طب سوزنی نیروی yin و yang  را متعادل می کند.

نقاط کلاسیک طب سوزنی بر اساس مریدین ها تعریف می شود که در شکل نشان داده شده است:

12 مریدین اصلی به صورت قرینه در اطراف 2 مریدین خط وسط ( یکی در قدام و دیگری خلف بدن ) قرار گرفتند. مریدین ها به عنوان تظاهر گسترش احساس Qi از تحریک نقاط طب سوزنی درک می شوند. گسترش Qi از نقاط طب سوزنی مستقیم با اهداف درمانی مشابه همان ساختار خطی است که مریدین یا کانال نامیده می شود.

همه 12 مریدین بر اساس ارگان های همراهشان نام گذاری شده اند. 11 تا از این مریدین ها به نام های کلیه، قلب، مثانه، روده کوچک، طحال، ریه، روده بزرگ، معده، کبد، کیسه صفرا و پریکارد هستند. مریدین دیگر ارگان سه انرژی (Triple energizer) خوانده می شود. خون و Qi به عنوان جریان بین مریدین ها درک می شوند. براساس قوانین طب سنتی چین وقتی درد احساس می شود که چرخش جریان نرمال خون و یا Qi در یک مریدین نرمال از بین برود. درد ممکن است لوکال باشد یا در طول مریدین حس شود. سوزن اکوپانکچریست نه تنها در محل تندرنس درد بلکه در نقاط دیستال به مریدین ها که با محل درد مرتبط است نیز باید استفاده شود.

یکی از مکانیسم هایی که برای بی دردی طب سوزنی توضیح داده شده است آزاد کردن اندورفین و تسهیل مهاری مهار پروسه درد طناب نخاعی و فعالیت ضد التهابی می باشد. که به تئوری نوروهورمونال موسوم است. تئوری دوم به توجیه موارد کنترل درد طولانی می پردازد که بر این اساس انتقال خارج سیناپسی نوروترانسمیترها که از تحریک گیرنده آزاد می شود منجر به کاهش طولانی مدت سیگنالهای دلتای A و احتمالا فیبرهای C  می شود.

 در سال های اخیر مطالعات بسیاری در خصوص درد مزمن انجام شده و به این نتیجه رسیده اند که طب سوزنی بهتر یا هم سطح درمان استاندارد میگرن است. 

در خصوص عوارض درمان طب سوزنی باید گفت که در صورتی که جوانب احتیاط رعایت شود طب سوزنی روشی کاملا بی خطر و بدون عارضه خواهد بود. با این وجود عوارض احتمالی شامل:

تزریق بوتولینیوم توکسین A ( بوتاکس ) جهت پیشگیری از سردرد در بالغین مبتلا به میگرن مزمن از سوی FDA تایید شده است و از كلاس 3 درماني به كلاس 2 ارتقا يافته است.

توکسین بوتولینیوم، اگزوتوکسین گرم مثبت بی هوازی کلستریدیوم بوتولینیوم است. این باکتری 8 سروتایپ دارد. A,B,Cα,Cß,D,E,F,G. اگر چه این توکسین ها اهداف داخل سلولی مختلفی دارند فعالیت بیولوژیکی آنها در پيوستگاه شبیه هم است. تزریق بوتاکس A به طور مستقيم روند انتقال ميانجي ها در پيوستگاه عصبي - عضلاني را تحت تاثیر قرار می دهد. به دنبال تزریق، توکسین از طریق اندوسیتوزیس وارد انتهای عصبی می شود و با پروتئین های داخل سلولی واکنش می دهد و آزاد شدن نوروترانسمیتر استیل کولین از محل اتصال نوروماسکولر را مهار می کند که مهار استیل کولین باعث عصب زدايي شیمیایی و در نتیجه فلج عضلات smooth می شود. معمولا پیک فلج 2 هفته بعد از تزریق است. با turn over  مولکولی در محل اتصال نوروماسکولر و شاخه های عصبی، فعالیت عصبی 3 ماه بعد شروع می شود و تقریبا 6 ماه بعد به عملکرد کامل می رسد.

از جمله موارد مصرف بوتاکس اختلالات نورولوژیک مثل دیستونی ها، چشمی مثل استرابیسم، گوش و حلق و بینی مثل دیسفونی اسپاسمودیک، درماتولوژی مثل هایپرهیدروزیس، ارولوژیک مثل مثانه هایپررفلکس، گوارشی مثل آشالازی و کنترل درد است.

در مطالعات بسیاری پس از تزریق بوتاکس A کاهش معني داري در روزهای سردرد میگرنی، مجموع ساعات سردرد و تعداد روزهای سردرد متوسط و شدید دیده شده است و مجموعه اطلاعات از مطالعات preempt پیشنهاد می کند که درمان پروفیلاکسی با بوتاکس A کیفیت زندگی را بهبود می بخشد. محل تزریق بر اساس آناتومی محل تریگر میگرن انجام می شود.

تزریق بوتاکس جهت پیشگیری از میگرن یک پروسه کوتاه و ساده است که در کلینیک انجام می شود و  عوارض جانبی به دنبال درمان غیر معمول است. شایع ترین عوارض جانبی کبودی یا تورم محل تزریق یا سردرد گذرا و خفیف می باشد که در عرض یک تا 2 روز بهبود می یابد. بسیاری از مراکز افتادگی گذرای پلک را به عنوان یک عارضه جانبی گزارش کردند. از آنجایی که بوتاکس باعث فلج عضلاتی که تزریق در آنها انجام شده می شود بیمار ممکن است صاف شدن چین و چروک پیشانی و مشکل در حرکات ارادی ابرو را ذکر کند که 3-4 ماه طول می کشد تا برطرف شود. به دلیل اینکه این عوارض روی جنین ناشناخته است نباید در زنان باردار از بوتاکس استفاده کرد.

نویسنده : دکتر طاهره چاووشی، دستیار دوره درد مزمن