لیزر
نقش لیزر درمانی لیزرهای کم توان
دکتر عادله گرانمایه راد ، فلوشیپ لیزر پزشکی
Email: [email protected]
Website: bptabesh.com
لیزر درمانی لیزرهای کم توان توسط پزشکان متخصص برای درمان ادم و درمان طیف گسترده ای از درد و درد عضلانی حاد و مزمن ، در دندان پزشکی برای درمان بافت های ملتهب دهان و برای التیام زخم های گوناگون، توسط متخصصین پوست برای ترمیم زخم ، سوختگی، برای از بین بردن درد و درمان التهابات مزمن و بیماری های خود ایمنی ، و توسط متخصصان دیگر ، و همچنین پزشکان عمومی مورد استفاده قرار می گیرد .
همچنین لیزر درمانی در کلینیک های ورزشی پزشکی و توانبخشی ( برای کاهش تورم و هماتوم ، تسکین درد ، بهبود تحرک ، و درمان صدمات بافت نرم حاد ) کاربرد دارد . لیزر و LED ها به طور مستقیم در نواحی مربوطه (به عنوان مثال ، زخم ها ، سایت های آسیب ) و یا به نقاط مختلف در بدن ( نقاط طب سوزنی ، نقاط عضلانی ) تابانده میشوند.
اثرات لیزر در بدن:
محققان بر اين باورند كه ليزرهای كم توان قادر به ايجاد تغييرات مثبت در سطح سلولي مي باشند، كه اين اثر بدون ايجاد حرارت قابل ملاحظه اي در سطح سلول ايجاد مي شود. اين پاسخ هاي فتو شيميايي منجر به تغييرات فيزيولوژيك در عملكرد سلول مي شوند. در این راستا پروتکل های بالینی لیزر درمانی کم توان، مختلف می باشد که با بکارگیری انواع روش ها، و استفاده از منابع مختلف نور ( لیزر، LED ها ) با پارامترهای مختلف (با طول موج ، توان خروجی ، موج پیوسته یا پالسی ، پارامترهای پالس ) مشخص می شود. در سال های اخیر، طول موج های بلندتر ( ~ 800 تا 900 نانومتر) و قدرت خروجی بالاتر (< 100 میلی وات ) در دستگاه های درمانی ترجیح داده شده است ، به خصوص اجازه می دهد تا نفوذ به بافت های عمیق تر آسان تر شود.
تاثيرات ليزر كم توان به طور کلی عبارت است از:
1: افزايش متابوليسم : تابش ليزر كم توان به طور متوسط 100 % توليد ATPرا افزايش مي دهد.يعني متابوليسم سلولي فعال مي شود .
2: گشاد شدن عروق : شريانها و وريدها توسط متا ارتريولها كه به عنوان شنت عمل ميكنند با هم در تماسند. اسفنگترهاي پيش مويرگي نيز مسئول تنظيم ميزان جريان خون موضعي در بافتها هستند.ليزر با آزاد سازي مواد شيميايي باعث باز شدن اسفنگترهاي پيش مويرگي شده وبا افزايش مواد غذايي ، خون و اكسيژن محيط مناسب جهت بهبود سلولها ايجاد ميكند. و اين افزايش گردش خون حتي با سرد كردن موضع نيز كاهش نمي يابد.
3: اثرات ضد درد: افزايش سطح بتا اندور فين در مايع نخاعي،افزايش دفع ادراري سروتونين كه خود يكي از عوامل ايجاد و تشديد درد است، كاهش ترشح موادي نظير هيستامين و استيل كولين ،كاهش توليد برادي كينين ( يكي از عوامل ايجاد و تشديد درد )،كاهش سطح ادرنالين و نور ادرنالين ،افزايش ساخت ATP، افزايش جريان خون موضعي به همراه افزايش اكسيژن رساني بافتي و جلو گيري از هيپوكسي بافتي وقرار گرفتن سلول در وضعيت اسيدوتيك، افزايش دفع لنفاوي و كاهش ادم بافتيو نهايتا شكستن سيكل معيوب انفباض ،ادم ، درد توسط ليزر.
4: اثرات ضد التهاب :لیزر با كاهش ورم موضعي ،گشاد كردن عروق وتسريع درناژ لنفاوي ،و تقويت قدرت ديا پدزگرانولوسيتها و نيز توقف چرخه توليد مواد التهابي از جمله پروستاگلاندين ها و افزايش مواد ضد التهابي از جمله پروستا سايكلينها به بهبود التهاب كمك ميكند (مهمترين مكانيسم ضد التهابي ليزر). نور ليزر ذاتا مي تواند باعث تحريك سيستم ايمني و تابش فوتونها از اكسيژن منفرد در فاگوسيتهاي فعال شود كه به پيشرفت پروسه درمان كمك شاياني ميكند.
5: ترميم زخم : ليزر علاوه بر تاثيراتي كه در فوق ذكر شد ، باعث افزايش فعاليت فيبرو بلاستها ،افزايش سنتز كلاژن شده وباعث تسريع در بازسازي وريد ها ،و عروق لنفاوي مي شود.ليزر با تاثير بر سرعت ميتوز سلولي باعث تقويت و تسريع ترميم مي شود. افزايش در سنتز DNA وMRNA و نيز تحريك سنتز پروتئين با ليزر ايجاد ميشود.
به عبارت كلي تر تمام مكانيسمهاي حرارتي،بيو الكتريك،شيميايي، بيو انرژتيك، و القاي بيولوژيك در تسريع بهبود زخم موثر است.
موارد استفاده از ليزر تراپي:
- در بهبود انواع زخمها (زخمهاي ديابتيك، زخمهاي بستر و...).
- دردهاي عضلاني همچون سندرم مايوفاشيال.( نقاط دردناک ماشه ای یا گره های عضلانی متعدد)
- دردهاي ناشي از ضربه ها و بعد از اعمال جراحي.
- دردهاي مفصلي همچون آرتروز.
- دردهاي ناشي از پيچ خوردگيها و كشيدگيهاي تاندوني.
- دردهاي روماتيسمي همچون آرتريت روماتوئيد.
- دردهاي عصبي همچون سندروم تونل مچ دستي.
- دردهاي ناشي از استفاده بيش از حد اندامها.
- در درمان آسيب هاي ورزشي.
- در بازسازي عصب آسيب ديده همچون فلج عصب صورتي.
- استفاده از ليزر تراپي در كمك به كنترل عفونت برخي مناطق از جمله زخم بستر و عفونت مثانه.
- در درمان سردردهای میگرنی
- در درمان نروپاتی محیطی مانند نروپاتی دیابت
استفاده از ليزركم توان در صورتي كه به شكل اصولي و با دوز مناسب صورت گيرد فاقد عارضه جانبي مي باشد و هيچگونه خطري ندارد
موارد منع استفاده از ليزر:
در واقع هيچگونه منع قطعي براي استفاده از ليزر كم توان وجود ندارد، اما بهتر است از آن در بيماران زير دوري كنيم:
- در بيماران داراي (Pacemaker) قلبي ليزر نبايد در روي قفسه سينه استفاده شود.
- در خانمهاي حامله ليزر نبايد در ناحيه شكم و ناحيه كمر و لگن استفاده شود.
- بيماران داراي سرطان و انواع بدخيم
- بيماران داراي تشنج يا صرع
- كودكان در حال رشد (درصفحات استخواني)
نقش لیزر در درمان با لیزرهای کم توان
کلمۀ ليزرخلاصه اي از ابتداي کلمات: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation می باشد که بيشتر رسانندۀ نحوۀ توليد آن می باشد و به معنای تقویت نشر نور بر انگیخته است. اشعه لیزر دارای شدت بالایی می باشد در واقع تمرکز فوتون های نور لیزر در یک مقطع کوچک باعث درخشندگی و شدت بالای آن می شود. تمام فوتون های نور لیزر دارای یک طول موج مشخص و فرکانس مشابه می باشند و نور لیزر به صورت یک باریکه منظم و موازی منتشر می شود. از لیزرهای کم توان در درمان درد و زخم و تسکین درد استفاده می کنند. البته میزان پارامترهای لیزر در درمان نقش بسیار مهمی دارد.
روش درمان با لیزرهای کم توان به این صورت است که از تابش نور توان پایین در محدوده 830-540 نانومتر استفاده می شود. به نظر می رسد اثرات درمانی این روش توسط واکنش های فتو شیمیایی که باعث تغییر نفوذ پذیری غشا سلولی و به دنبال آن افزایش ساخته شدن پرولیفراسیون سلولی می شود است. علت این اثرات مثل لیزر جراحی به دلیل حرارت نمی باشد. لیزر درمانی کم توان در پزشکی, دندانپزشکی و دامپزشکی در موارد بیماری های مختلف و به طور عمده در مورد درمان زخم و کنترل درد بکار می رود.
لیزرهای کم توان یا سرد لیزرهایی هستند که اثر حرارتی بر روی بافت نمی گذارند و با تحریک نوری بر روی سلول, باعث واکنش های نوری در بافت می شوند که به آن photobiostimulation می گویند. محدوده طول موج لیزرهای کم توان در تسکین دردها نور مرئی و نور مادون قرمز می باشد و توان این لیزرها معمولا زیر 250 میلی وات می باشد.
فیزیولوژی سلولی لیزرهای کم توان
به دنبال تابش فوتون های لیزر به سلول, پاسخ سلولی با فعال شدن فوتو اکسپتورهای موجود در زنجیره تنفسی واقع در میتو کندری آغاز می شود و در اثر آن ردوکس سلولی تغییر حالت داده و همراه با تغییرات غشا سلولی با جابه جایی کلسیم و تغییرات PH و فعال شدن دوبلیکاسیون منجر به ساخته شدن پروتئین می شود. بدین ترتیب پاسخ های سلولی از سطح سلولی به سطح بافت و ارگان کشانده می شود و اثراتی مانند ضد التهاب, ضد ادم و تورم, بی دردی, تکثیر سلولی و تسریع در درمان, شیفت متابولیسم به سمت هوازی و متعادل کردن سیستم ایمنی حاصل می شود.
در کل پاسخ فیزیولوژیک بافت برای لیزرهای کم توان شامل تحریک بیولوژیک سیستم, اثر بر روی سیستم ایمنی, اثر ضد التهاب و ضد ادم, اثر بر روی عروق و سیرکولاسیون, اثر بر روی لنف, اثر بر روی ترمیم زخم, اثر ضد درد, اثر بر روی اعصاب می باشد و مکانیسم کاهش التهاب و ادم لیزر به صورت تغییر سنتز, افزایش سنتز, مهار سنتز برای کینین ها, افزایش ترشح, کاهش ریلیز هیستامین است.امروزه پس از مطالعات و تجربیات بیشتر در کاربرد لیزر, اثرات ضد درد و ترمیمی آن در درمان بیماری های مختلف استفاده می شود از جمله در زخم های مقاوم به درمان مانند زخم های دیابتی و عروقی.
مروری بر تاریخچه لیزر درمانی کم توان
مقالات در زمینه درمان لیزری کم توان ( که در آن زمان تحریک زیستی لیزری نام داشت ) بیش از 30 سال پیش انتشار یافتند. از آن زمان به بعد حدود 2000 تحقیق در مورد این موضوع بحث برانگیز انتشار یافته اند. در دهه های 1960 و 1970؛ پزشکان اروپای شرقی علی الخصوص اتحاد جماهیر شوروی و مجارستان فعالانه در زمینه تحریک زیستی لیزری پیشرفت کردند. اما دانشمندان در سرتاسر جهان همچنان با تردید به کارآیی مطالعات انجام شده در این زمینه نگاه می کردند؛ مطالعاتی که ادعا می کرد پرتوهای لیزر مرئی با توان پائین می تواند مستقیما بر یک ارگانیزم در سطح مولکولی تاثیرگذار باشد. مسئله همدوسی پرتوهای لیزر برای داشتن تاثیرات تحریک آمیز بر موضوعات بیولوژیکی بیش از یک تردید ساده بود. پشتیبانان این روش در کشورهای غربی همانند ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و همچنین ژاپن و چین؛ این روش را به عنوان یک روش موثر انتخاب کرده و توسعه دادند اما این روش همچنان خارج از روندهای پزشکی قرار دارد. نکات بحث برانگیز در تحریک زیستی توسط لیزر که در آن زمان از عناوین بسیار جالب و مورد علاقه بود؛ در بررسی های متعدد در اواخر دهه 1980 تحلیل شدند.
از آن زمان تاکنون؛ درمان های پزشکی با کمک منابع نوری همدوس ( لیزرها ) یا نور غیر همدوس ( دیودهای ساطع کننده نور؛ LEDها ) دوره کودکی و نوجوانی خود را پشت سر گذاشته اند. بسیاری از نکات بحث برانگیز در دوران کودکی این روش ها؛ اکنون دیگر مسئله مهمی نیستند. اخیرا درمان لیزری با توان پائین یا فوتوبیومودولاسیون به عنوان بخش مهمی از درمان با نور و همچنین فیزیوتراپی پذیرفته شده اند. در حقیقت؛ درمان با نور یکی از قدیمی ترین روش های درمانی است که توسط انسان بکار گرفته شده است ( در تاریخ شاهد درمان با نور خورشید هستیم و سپس درمان با نور رنگی و درمان با UV را شاهد هستیم ). شما می توانید تاریخچه کوتاهی از کارهای آزمایشی در زمینه درمان با نور رنگی را در بسیاری از موضوعات بیولوژیکی بیابید. استفاده از لیزر و LEDها به عنوان منابع نوری؛ گام بعدی در زمینه توسعه تکنولوژیکی در روش درمانی با نور بوده است.
امروزه کاملا مشخص شده است که درمان با لیزر را نمی توان جدا از روش های درمانی فیزیوتراپی دانست؛ روش هایی که در آنها از فاکتورهای فیزیکی مثل میدان های مغناطیسی با پالس هایی با فرکانس پائین استفاده می شود یا از میکروویوها با زمان های متغیر؛ استاتیک و یا تلفیقی از میدان های مغناطیسی استفاده می کنند؛ یا از اولتراسوند متمرکز؛ جریان الکتریسیته و غیره. برخی از جنبه های مشترک واکنش های بیولوژیکی به عوامل فیزیکی بطور کامل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
در خصوص درمان لیزر با توان پائین؛ امروزه دیگر پرسش اصلی تاثیرات بیولوژیکی نور نیست بلکه پرسش اصلی چگونگی کارکرد لیزرهای درمانی و LEDها و تاثیر آنها بر سطوح سلولی و ارگانیزم ها می باشد و در ضمن اینکه کدام پارامترهای نور برای استفاده های مختلف از منابع نوری مناسب تر می باشند نیز مطرح می باشد.
نویسنده : دکتر عادله گرانمایه راد (هیات علمی دانشگاه / دکترای فیزیک لیزر/ فلوشیب لیزردرمانی لیزرهای کم توان)